Mỹ: Xung đột pháp lý quanh các dự án năng lượng tái tạo

một giờ trướcBài gốc

Một dự án năng lượng tái tạo do cộng đồng sở hữu ở Mỹ. (Ảnh: AFP)

“Tôi hy vọng chương trình giúp giảm tiền điện và hỗ trợ cách nhiệt cho căn nhà”, bà Nguyen chia sẻ với DW. Solar for All được thiết kế để hỗ trợ các hộ thu nhập thấp và trung bình lắp đặt hệ thống điện mặt trời. Nếu không có chương trình này, Nguyen - người sáng lập một công ty công nghệ chuyên hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ - khó có thể xoay xở khoản chi phí lắp đặt từ 12.000 đến 20.000 USD.

Thế nhưng hy vọng cắt giảm hóa đơn điện của bà mẹ hai con đã sụp đổ khi chính quyền Tổng thống Donald Trump chấm dứt chương trình hỗ trợ trị giá 7 tỷ USD vào tháng 8. Quyết định này ảnh hưởng đến khoảng 900.000 hộ gia đình trên toàn nước Mỹ.

Giờ đây, Nguyen là một trong những nguyên đơn - cùng các công đoàn, tổ chức phi lợi nhuận và doanh nghiệp năng lượng mặt trời - tham gia vụ kiện nhằm khôi phục chương trình. Song song đó, một liên minh các bang cũng đệ đơn kiện riêng lên Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) để ngăn việc “chấm dứt trái luật”.

Theo Michelle Moore, Giám đốc điều hành Groundswell - một tổ chức phi lợi nhuận triển khai các chương trình năng lượng tái tạo - khi chính quyền Trump thu hẹp hỗ trợ liên bang cho năng lượng sạch, tương lai chuyển đổi xanh của Mỹ có thể sẽ phụ thuộc nhiều hơn vào hành động của các bang và chính quyền địa phương.

“Điều này có nghĩa là chúng ta phải gia tăng quyết tâm hơn nữa, tiếp tục đổi mới, hợp tác và tự triển khai ở cấp địa phương”, ông Moore nói. Groundswell vốn chuẩn bị đưa vào hoạt động dự án điện mặt trời và hệ thống pin lưu trữ nhằm giảm một nửa chi phí điện cho 17.000 hộ gia đình ở khu vực Đông Nam, trước khi chương trình Solar for All bị hủy.

Cắt giảm hỗ trợ liên bang cho năng lượng tái tạo

Năm 2023, nhiên liệu hóa thạch - gồm dầu và khí - chiếm khoảng 60% sản lượng điện của Mỹ; điện hạt nhân chiếm 18%, còn năng lượng tái tạo chiếm khoảng 22%. Chính quyền Tổng thống Biden từng đặt mục tiêu đạt 100% điện “không phát thải carbon” vào năm 2035.

Nhưng Tổng thống Trump đã biến việc đảo ngược chi tiêu liên quan đến khí hậu thành trọng tâm trong nhiệm kỳ thứ hai. Luật cắt giảm thuế và chi tiêu lớn - One Big Beautiful Bill Act - được ký vào tháng 7 đã thúc đẩy việc loại bỏ các khoản tín dụng thuế cho dự án điện mặt trời và điện gió, đồng thời siết điều kiện để được hưởng ưu đãi.

Chính phủ liên bang sẽ không còn tài trợ cho các dự án điện gió và điện mặt trời trên đất nông nghiệp đang khai thác - một đòn nặng nề với nông dân vốn trông vào nguồn hỗ trợ này. Luật cũng hủy hàng tỷ USD tài trợ cho các dự án khí hậu tại các bang do đảng Dân chủ lãnh đạo như California và New York. Bên cạnh đó, chính quyền cũng dừng và hủy nhiều khoản hỗ trợ cho các dự án điện gió ngoài khơi.

Cuộc chạy đua với năng lượng tái tạo

Trớ trêu là một số quyết sách của chính quyền lại tạo ra làn sóng xây dựng ngắn hạn, khi các doanh nghiệp vội vàng triển khai dự án trước khi ưu đãi thuế hết hiệu lực, Matt Traldi, Giám đốc điều hành Greenlight America - tổ chức phi lợi nhuận về năng lượng sạch - cho biết.

“Chúng tôi thấy các công ty điện gió và điện mặt trời đang chạy đua để kịp điều kiện nhận tín dụng thuế cho càng nhiều dự án càng tốt”, ông Traldi chia sẻ với DW.

Sự gấp rút này lan sang cả người dân và các tổ chức khí hậu ở địa phương, những người đang tích cực tham gia điều trần, vận động và thúc đẩy các dự án tại cộng đồng của họ.

Dù vậy, đà này khó duy trì lâu. “Triển khai có thể tăng trong năm tới, nhưng về dài hạn, đây chắc chắn sẽ là tổn thất lớn”, Amanda Levin, Giám đốc phân tích chính sách tại Hội đồng Bảo vệ Tài nguyên Thiên nhiên (NRDC), nhận định.

Theo báo cáo của Hiệp hội Công nghiệp Năng lượng Mặt trời (SEIA) và công ty tư vấn Wood Mackenzie, những biện pháp liên bang nhằm vào điện mặt trời có thể khiến lượng công suất được triển khai tới năm 2030 giảm tới 55 gigawatt - tương đương mức sụt khoảng 20%.

Các nhà phê bình cảnh báo rằng chuyển lại sang than và khí - vốn có biến động giá mạnh - sẽ khiến Mỹ phụ thuộc hơn vào nhiên liệu hóa thạch, đồng thời đẩy chi phí điện sinh hoạt tăng cao trong bối cảnh nhu cầu năng lượng tiếp tục lớn.

“Những chính sách này buộc chúng ta dựa vào các nhà máy nhiên liệu hóa thạch cũ kỹ và ô nhiễm hơn, vừa làm tăng phát thải vừa khiến chi phí đội lên”, Amanda Levin, Giám đốc phân tích chính sách tại NRDC, nói. Bà cho biết thêm, riêng chương trình Solar for All có thể đã giúp các hộ gia đình tiết kiệm 350 triệu USD tiền điện mỗi năm.

Chính quyền Trump “không thể chặn đứng đà tiến của thị trường”

Một trong những nguyên nhân khiến giá điện tăng là nhu cầu năng lượng ngày càng lớn. Tại Mỹ, một báo cáo dự báo nhu cầu có thể tăng 25% vào năm 2030 và tới 78% vào năm 2050, chủ yếu do mở rộng sản xuất, sự bùng nổ của các trung tâm dữ liệu, cùng quá trình điện hóa giao thông và hệ thống sưởi.

Để đáp ứng nhu cầu đó, Mỹ sẽ cần bổ sung khoảng 80 gigawatt công suất mới mỗi năm trong hai thập kỷ tới. Phần lớn dự kiến đến từ điện mặt trời, hệ thống pin lưu trữ và điện gió trên đất liền.

“Năng lượng tái tạo vẫn là lựa chọn tối ưu cho doanh nghiệp, người dân, các công ty điện lực, cũng như những trung tâm dữ liệu và doanh nghiệp công nghệ đang chạy đua mở rộng hạ tầng để phục vụ nhu cầu AI ngày càng tăng”, bà Levin nói.

Dù gặp nhiều trở lực, bà Levin nhấn mạnh rằng đã có lượng lớn dự án năng lượng tái tạo được công bố và đang chờ triển khai. “Chính phủ liên bang không thể ngăn đà tiến của thị trường”, bà khẳng định.

Năm 2024, năng lượng tái tạo - vốn thuộc nhóm nguồn điện rẻ nhất - chiếm khoảng 90% công suất mới được lắp đặt tại Mỹ. Trong nửa đầu năm 2025, điện mặt trời chiếm tới 82% công suất bổ sung lên lưới điện, chủ yếu ở các bang từng bỏ phiếu cho ông Trump như Texas, Florida và Arkansas.

Hành động của bang và địa phương giữ vai trò then chốt

Trong bối cảnh chính sách liên bang siết lại gây áp lực lên các dự án năng lượng tái tạo mới, vai trò của các bang càng trở nên quan trọng, theo bà Levin của NRDC. Nhiều bang đã đặt ra tiêu chuẩn năng lượng sạch đầy tham vọng và lộ trình chuyển đổi ngành điện từ nhiệm kỳ đầu của ông Trump, và những chính sách này vẫn tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng.

Tháng 9 vừa qua, Thống đốc New York, Massachusetts và ba bang có dự án điện gió ngoài khơi đã ra tuyên bố chung kêu gọi chính quyền giữ vững các sáng kiến năng lượng xanh.

Trong khi đó, dù chính phủ liên bang không tham dự hội nghị khí hậu Liên Hợp Quốc tại Brazil, khoảng 100 lãnh đạo bang và thành phố của Mỹ vẫn có mặt. Một nhóm trong số này, America Is All In, đại diện cho hai phần ba dân số Mỹ và đặt mục tiêu cắt một nửa lượng phát thải vào năm 2030 mà không cần dựa vào liên bang.

Ở vùng Đông Nam, Groundswell tiếp tục phản đối quyết định của EPA đình chỉ chương trình Solar for All - một trong số ít công cụ còn lại để cứu các dự án khỏi bị “chết yểu”. Dù vậy, tổ chức vẫn theo đuổi những dự án điện mặt trời và lưu trữ thông qua các chương trình khác, hợp tác với các công ty điện lực địa phương, khu vực và cả các nhà thờ.

Với Anh Nguyen - người mẹ và doanh nhân từng tích cực giới thiệu chương trình Solar for All tới các phụ huynh ở trường con và tại hội chợ bảo trì nhà cửa vì tin chương trình có thể giúp những gia đình giống mình - giờ đây, hy vọng đặt cả vào tòa án. “Nếu tòa án bảo vệ Hiến pháp và hợp đồng xã hội của chúng ta, tôi tin họ sẽ đứng về phía tôi”, bà nói.

Nh.Thạch

AFP

Nguồn PetroTimes : https://nangluongquocte.petrotimes.vn/my-xung-dot-phap-ly-quanh-cac-du-an-nang-luong-tai-tao-735161.html