Ngập lụt đô thị: Do hệ thống thoát nước thiếu đồng bộ, ao hồ bị san lấp

3 giờ trướcBài gốc

Một tuyến phố của Hà Nội bị ngập sâu sau cơn mưa lớn. (Ảnh: Hoài Nam/Vietnam+)

Một số đô thị hiện đang đối mặt với thách thức ngập úng ngày càng nghiêm trọng do hệ thống thoát nước thiếu đồng bộ và xuống cấp, trong khi tốc độ đô thị hóa nhanh, mưa lớn. Cùng với việc đầu tư hệ thống thoát nước đồng bộ, hiện đại, các tỉnh thành cũng cần tích hợp quy hoạch thoát nước với quy hoạch sử dụng đất, giao thông và thủy lợi.

Diện tích ao hồ giảm đi 50%, đô thị hóa tăng gấp 3-4 lần

Theo ông Tạ Quang Vinh, Cục trưởng Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng (Bộ Xây dựng), trong những năm gần đây, hiện tượng thời tiết cực đoan ngày một tăng, mưa lớn, kéo dài, đột ngột diễn ra ngày càng nhiều, lượng mưa vượt quá tần suất thiết kế hệ thống thoát nước đô thị cũng như kết hợp mực nước biển dâng cao hình thành tổ hợp lũ sông-mưa-bão-triều cường làm hệ thống thoát nước của một số đô thị hoàn toàn tê liệt dẫn đến hiện tượng ngập úng kéo dài trên diện rộng.

Ngoài ra, hệ thống thoát nước đô thị các địa phương vẫn đan xen giữa hệ thống thoát nước cũ và thoát nước mới nên khả năng thoát nước không đồng đều. Nước thải sinh hoạt cùng với nước mưa được xả trực tiếp ra các cống, kênh, rạch vào các sông chính của lưu vực.

“Việc thiếu đầu tư nâng cấp, cải tạo, phát triển mạng lưới cống thoát nước làm cho năng lực tiêu thoát nước đô thị còn hạn chế nên không đáp ứng được khi lượng mưa tăng đột biến do biến đổi khí hậu dẫn đến tình trạng ngập úng,” ông Vinh nhìn nhận.

Bên cạnh đó, ông Vinh chỉ ra quá trình đô thị hóa làm cho diện tích đồng ruộng, đất trống, ao, hồ, kênh rạch để trữ nước tự nhiên được bê tông hóa, điều này dẫn đến diện tích thấm bề mặt tự nhiên giảm xuống đáng kể và nhanh chóng, đây cũng là một nguyên nhân làm cho ngập úng đô thị.

Dẫn chứng, ông cho hay mạng lưới đường cống thoát nước của thành phố Hà Nội chưa được đầu tư đồng bộ và đang được đầu tư, cải tạo, nâng cấp với lưu lượng mưa tính toán theo quy hoạch năm 2013 là 310mm/02 ngày. Do ảnh hưởng hoàn lưu Bão số 10 và 11 năm 2025 trên địa bàn thành phố có mưa lớn tập trung với cường độ cao, lượng mưa đo được tại nhiều khu vực trên 250mm có nơi đến 500mm trong chưa đầy 1 ngày làm quá tải năng lực tiêu thoát nước của hệ thống thoát nước nên xảy ra tình trạng ngập úng cục bộ, ngập úng trên diện rộng.

Mặt khác, tốc độ đô thị hóa của Hà Nội cao (khoảng 50%) làm tăng tỷ lệ bêtông hóa và hệ số thấm tự nhiên giảm. Nhiều hệ thống hồ ao khu vực ngoại thành bị thu hẹp diện tích hoặc san lấp nên giảm khả năng tiêu thoát, điều hòa khi mưa lớn. Trong vòng 50 năm qua, diện tích ao hồ Hà Nội đã giảm đi 50% trong khi mật độ đô thị hóa gia tăng liên tục gấp 3-4 lần.

“Việc đô thị hóa đồng nghĩa với bê tông hóa nền mặt đường, cống hóa kênh mương, đặc biệt là một số đô thị tiến hành san lấp các hồ chứa tự nhiên để lấy mặt bằng để phát triển nhà ở, kinh doanh thương mại làm giảm hệ số thấm tự nhiên cũng là một trong những nguyên nhân làm cho tình hình ngập úng đô thị trở nên nghiêm trọng hơn,” ông Vinh đánh giá.

Trong vòng 50 năm qua, diện tích ao hồ Hà Nội đã giảm đi 50% trong khi mật độ đô thị hóa gia tăng liên tục gấp 3-4 lần. (Ảnh: Hoài Nam/Vietnam+)

Thừa nhận thành phố Hải Phòng đang đối mặt với thách thức ngập úng ngày càng nghiêm trọng do hệ thống thoát nước thiếu đồng bộ và xuống cấp, trong khi tốc độ đô thị hóa nhanh, mưa lớn và triều cường ngày càng tăng, ông Phạm Quang Quỳnh, Chủ tịch Công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên Cấp thoát nước Hải Phòng cho biết hệ thống cống thoát nước cũ kỹ chỉ đáp ứng khoảng 40% diện tích đô thị lõi, khiến khả năng tiêu thoát nước hạn chế, đặc biệt khi mưa lớn trên 50mm.

Mô hình thành phố bọt biển

Theo ông Vinh, ngân sách Nhà nước từ Trung ương cũng như địa phương cho thoát nước rất ít, không đủ chi cho nhu cầu đầu tư phát triển, ước tính mới đáp ứng được 60% nhu cầu đầu tư. Dự báo tổng nhu cầu đầu tư các dự án thoát nước và xử lý nước thải đến năm 2030 của 34 tỉnh, thành khoảng 250.000-300.000 tỷ đồng. Điều này đặt ra Nhà nước cần có nguồn vốn đầu tư từ ngân sách hoặc kêu gọi nguồn vốn khác nhằm đáp ứng cầu của các địa phương.

Ngoài việc khơi thông dòng chảy cống thoát nước, đầu tư các trạm bơm, về lâu dài, các đô thị cần tích hợp quy hoạch thoát nước với quy hoạch sử dụng đất, giao thông và thủy lợi khi hiện nay các tỉnh thành phố đang điều chỉnh quy hoạch tỉnh sau khi sáp nhập; tính toán rà soát lại lưu lượng của hệ thống thoát nước và có kế hoạch ưu tiên nguồn vốn đầu tư công vào lĩnh vực thoát nước.

Các tỉnh, thành xây dựng bản đồ ngập úng, ứng dụng hệ thống cảnh báo sớm và mô hình dự báo ngập theo thời gian thực; ứng dụng công nghệ thông tin quản lý thoát nước thông minh trong điều hành, quản lý vận hành các công trình thoát nước và số hóa dữ liệu thoát nước, tạo cơ sở dữ liệu phục vụ quản lý.

Bộ Xây dựng chỉnh lý, hoàn thiện Dự án Luật Cấp, thoát nước trình Chính phủ năm 2026 và trình Quốc hội ban hành năm 2027; nghiên cứu quy định cơ chế hỗ trợ và phối hợp đầu tư công trình thoát nước chống ngập cục bộ tại các đô thị và hướng dẫn giải pháp áp dụng thoát nước chống ngập theo mô hình thoát nước bền vững, mô hình thành phố bọt biển (được thiết kế để tăng khả năng hấp thụ, lưu trữ và tái sử dụng nước mưa của thành phố và ứng phó với biến đổi khí hậu).

Trạm bơm Yên Sở có vai trò quan trọng trong bơm tiêu thoát nước của thành phố Hà Nội. (Ảnh: Hoài Nam/Vietnam+)

Bộ Xây dựng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao cho một thành phố trực thuộc Trung ương xây dựng thực hiện đầu tư dự án thí điểm về thoát nước chống ngập ứng thực hiện chuyển đổi số, ứng dụng mô hình quản lý chống ngập đồng bộ.

Bộ Tài chính xây dựng cơ chế PPP cho các dự án thoát nước và xử lý nước thải và huy động, bố trí vốn cho các dự án đầu tư xây dựng công trình thoát nước và xử lý nước thải; xem xét tăng tỷ lệ bố trí vốn ngân sách Trung ương cho các dự án thoát nước chống ngập, dự án thu gom và xử lý nước thải của các địa phương.

“Việc chống ngập úng đô thị cần tiếp cận trên nguyên tắc tổng thể, liên ngành và liên vùng. Các thành phố trực thuộc Trung ương cần phối hợp chặt chẽ từ khâu quy hoạch, đầu tư, quản lý, tài chính và công nghệ để hình thành hệ thống thoát nước đồng bộ, hiện đại và thích ứng biến đổi khí hậu,” ông Vinh nhấn mạnh./.

(Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/ngap-lut-do-thi-do-he-thong-thoat-nuoc-thieu-dong-bo-ao-ho-bi-san-lap-post1075348.vnp