Người truyền lại linh hồn văn hóa Mường cho mai sau

một giờ trướcBài gốc

Nghệ nhân nhân dân Bùi Văn Minh cùng đồng bào dân tộc Mường giới thiệu nét độc đáo, đa dang và phong phú của văn hóa Mường tại Ngày hội Văn hóa dân tộc Mường lần thứ II tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam

Mo Mường là một di sản văn hóa phi vật thể gắn liền với đời sống người Mường từ khi sinh ra cho đến khi về thế giới mường Ma. Trong những bài Mo vần, thơ Mo, chứa đựng cả một kho tàng sử thi, truyền thuyết, thần thoại phản ánh lịch sử, giải thích vạn vật thời xa xưa.

Mo Mường là "nhà tri thức dân gian", là "điểm tựa tâm linh" dẫn dắt cộng đồng vượt qua tai ương, nắm giữ phong tục tập quán, tín ngưỡng.

Nó quan trọng đến mức, người Mường mà không được nghe lời Mo khi về già, khi mất đi về thế mường Ma, đó là một điều bất hạnh lớn.

Mo không chỉ là lời hát, mà là linh hồn của văn hóa Mường, là sợi dây nối liền con người hôm nay với cội nguồn xưa.

Nghệ nhân nhân dân Bùi Văn Minh (xã Thượng Cốc, tỉnh Phú Thọ), hậu duệ nhiều đời của một dòng họ làm Mo, người đã dành gần 40 năm cuộc đời để sưu tầm, gìn giữ văn hóa Mường đã chia sẻ về hành trình giữ gìn và phát huy di sản cha ông để lại.

Nghệ nhân nhân dân Bùi Văn Minh giới thiệu những nông cụ sản xuất nông nghiệp truyền thống của người Mường xưa

Ông bắt đầu theo nghề Mo từ năm 19 tuổi. Điều gì đã thôi thúc ông say mê với di sản cổ truyền này?

Tôi may mắn là hậu duệ của một dòng họ làm Mo, được ông truyền nghề. Nhưng đam mê của tôi còn đến từ việc thấu hiểu giá trị cốt lõi mà Mo mang lại.

Tôi đã bắt đầu đi khắp bốn Mường Bi, Vang, Thàng, Động của Hòa Bình xưa để gom nhặt lại những mảnh ký ức. Dù nghèo khó, tôi vẫn dành tiền để đổi lấy chiếc nồi đồng, thanh kiếm cổ... Tôi biết rằng, mỗi vật phẩm đó, mỗi câu Mo cổ đều chứa đựng linh hồn và câu chuyện của văn hóa Mường.

Điều làm ông Bùi Văn Minh trăn trở là sự đứt gãy nhận thức về di sản, về văn hóa của cha ông để lại trong giới trẻ

Trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin và sự giao thoa văn hóa mạnh mẽ, theo ông, di sản Mo Mường đang đứng trước những thách thức nào?

Thách thức lớn nhất chính là sự mai một và nguy cơ thất truyền. Công nghệ, văn hóa du nhập khiến giới trẻ ngày càng xa rời cội nguồn. Số lượng thầy Mo trong các bản Mường ngày càng ít đi.

Điều đáng lo lắng hơn là sự đứt gãy nhận thức về di sản, về văn hóa của cha ông để lại. Tôi giới thiệu những vật dụng cổ truyền như ống nước, mâm đan, công cụ dệt vải... tại Ngày hội văn hóa Mường, nhưng hầu như giới trẻ không còn nhận biết được công dụng và ý nghĩa của chúng nữa.

Hiện nay, số lượng thầy Mo trong các bản Mường ngày càng ít đi. Công nghệ, văn hóa du nhập khiến giới trẻ ngày càng xa rời cội nguồn

Trước những thách thức đó, ông và cộng đồng đã có những giải pháp cụ thể nào?

Chúng tôi phải hành động. Tôi đã sáng lập Câu lạc bộ Mo Mường (huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình cũ) từ năm 2019, quy tụ nhiều nghệ nhân tâm huyết.

Tại Câu lạc bộ, chúng tôi không chỉ thực hành nghi lễ mà còn dành tâm sức truyền dạy trực tiếp cho lớp trẻ có cơ duyên: cách đọc mo, hiểu mo, và sống với Mo.

Bên cạnh đó, chúng tôi thúc đẩy các giải pháp mang tính chiến lược hơn như gắn kết di sản với du lịch. Đây là con đường quan trọng để di sản được phát triển, lan tỏa rộng rãi hơn.

Đưa chữ Mường vào trường học: Để các thế hệ sau nắm bắt ngôn ngữ và văn hóa dân tộc một cách chính thức, khoa học.

Lan tỏa thông tin đa kênh: Văn hóa Mo Mường cần được giới thiệu qua cả mạng xã hội và các buổi trưng bày hiện vật để giới trẻ hiểu hơn về cội nguồn.

Tại Ngày hội Văn hóa dân tộc Mường lần thứ II, văn hóa Mường được quảng bá rộng rãi tới người dân và du khách, trong đó đặc biệt là đoàn khách quốc tế đến từ nhiều quốc gia trên thế giới

Được biết, ông có một bộ sưu tập cổ vật Mường đồ sộ. Điều gì khiến những hiện vật này trở nên đặc biệt?

Sau gần 40 năm bền bỉ, tôi hiện lưu giữ gần 1.000 hiện vật quý, từ đồ đá, nồi đồng, dàn chiêng Mường, cho đến bộ lịch Khao Roi - di sản tri thức dân gian độc đáo.

Điều đặc biệt là nhiều hiện vật trong bộ sưu tập này được xem là “độc nhất vô nhị”: bộ chiêng Mường 40 chiếc có từ thời nhà Trần, túi Khót qua nhiều thế hệ thầy Mo, thậm chí là hạt thóc hóa thạch tìm thấy trong hang đá Trại - dấu tích người tiền sử vùng Mường Vang…

Những hiện vật này không chỉ có giá trị vật chất mà chứa đựng linh hồn của văn hóa Mường. Mỗi vật đều kể một câu chuyện về con người, tín ngưỡng, và cách người Mường ứng xử với tự nhiên. Chúng là minh chứng vật chất cho những lời Mo mà tôi thực hành.

Giữ gìn bản sắc không phải chỉ là trưng bày hiện vật, mà phải gieo mầm văn hóa trong lòng giới trẻ, để các em tự hào và biết giữ cái đẹp của dân tộc mình

Cảm xúc của ông như thế nào khi di sản, văn hóa Mường được lan tỏa rộng rãi tại Ngày hội văn hóa Mường lần thứ II và buổi diễu hành ấn tượng tại Hồ Gươm?

Tôi vô cùng vui mừng và phấn khởi. Tôi cảm ơn sự quan tâm của Nhà nước, Chính phủ, các ban, bộ, ngành và địa phương. Điều đó tạo nên niềm tin, điểm tựa và động lực để chúng tôi - những người làm nghề - tiếp tục bảo tồn di sản, phong tục tập quán, tín ngưỡng của dân tộc mình.

Tôi tin rằng, với sự nỗ lực bền bỉ của cộng đồng và sự hỗ trợ từ các ban, ngành, xã hội, chúng tôi sẽ giữ gìn thành công di sản, bản sắc văn hóa của người Mường - dân tộc đứng thứ tư về dân số trong cộng đồng 54 dân tộc anh em.

Tôi luôn tâm niệm, giữ gìn bản sắc không phải chỉ là trưng bày hiện vật, mà phải gieo mầm văn hóa trong lòng con trẻ, để các em tự hào và biết giữ cái đẹp của dân tộc mình.

Xin cảm ơn Nghệ nhân nhân dân Bùi Văn Minh về những chia sẻ tâm huyết này!

HUY AN (thực hiện)

Nguồn Văn hóa : http://baovanhoa.vn/dan-toc-ton-giao/nguoi-truyen-lai-linh-hon-van-hoa-muong-cho-mai-sau-184443.html