Nhà khoa học nữ gắn mình với nông nghiệp Việt

3 giờ trướcBài gốc

Với phương châm “luôn hướng thiện, làm việc để báo hiếu, đền ơn cuộc đời”, bà không chỉ là một nhà khoa học với những bằng độc quyền sáng chế giá trị mà còn là người bạn đồng hành tin cậy, giúp người nông dân nâng cao năng lực cạnh tranh và khẳng định vị thế hàng Việt trong thời kỳ chuyển đổi số.

Người phụ nữ luôn đồng hành cùng nông dân

Sinh năm 1968 tại xã Việt Hùng, huyện Đông Anh (cũ), thành phố Hà Nội, bà Phạm Thị Lý mang trong mình nhiệt huyết và đức tính siêng năng của một người phụ nữ sống giữa vùng quê gắn với nông nghiệp. Khởi đầu từ một đơn vị khoa học công nghệ ngoài công lập với số vốn khiêm tốn chỉ 200 triệu đồng, vào tháng 8-2013, bà cùng các cộng sự tại Trung tâm Doanh nghiệp hội nhập và Phát triển (IDE) vượt qua nhiều khó khăn để nghiên cứu nhu cầu thực tế của doanh nghiệp nhỏ và vừa trước sức ép hội nhập.

Thành tựu đầu tiên ghi dấu ấn của bà là việc phát minh ra "Quy trình xác thực chống hàng giả" (năm 2014, 2015), được cấp bằng độc quyền sáng chế với tên thương mại Công nghệ CheckVN. Đây là nền tảng công nghệ chuyển đổi số đầu tiên của Việt Nam giúp kết nối trực tiếp nông dân, nhà quản lý và người tiêu dùng. CheckVN không chỉ đơn thuần là công cụ kỹ thuật mà còn là lời giải cho bài toán minh bạch thông tin nguồn gốc hàng hóa, giúp khẳng định chất lượng và xây dựng niềm tin bền vững cho người tiêu dùng.

Giáo sư Mỹ John Gallup thăm tìm hiểu mô hình đa hệ sinh học dược liệu, bảo tồn sâm Nhất Dương Sinh và trà hoa vàng của bà Phạm Thị Lý. Ảnh: PTL

Tính đến nay, công nghệ CheckVN đã được ứng dụng rộng rãi tại 12 tỉnh, thành phố và hơn 4.000 doanh nghiệp trên 41 tỉnh, thành phố (tính theo thời điểm trước khi sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp tỉnh) để bảo vệ thương hiệu cho hơn 20.000 sản phẩm nông sản, thực phẩm. Đặc biệt, từ năm 2019, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã thí điểm và chính thức vận hành Hệ thống truy xuất nguồn gốc của Bộ dựa trên nền tảng này tại địa chỉ Checkvn.mard.gov.vn từ năm 2021 (nay đổi thành checkvn.mae.gov.vn). Với việc tuân thủ các tiêu chuẩn TCVN và GS1, CheckVN đã mở ra cánh cửa để nông sản Việt Nam gia nhập sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

CheckVN đã được nhận giải thưởng khoa học sáng tạo Việt Nam Vifotech năm 2016, được Bộ Công an đánh giá về độ bảo mật chống giả, Bộ Khoa học và Công nghệ thẩm định, đánh giá và chuẩn hóa công nghệ theo tiêu chuẩn Việt Nam và tiêu chuẩn quốc tế. Hơn nữa, CheckVN đã giúp Trung tâm Doanh nghiệp hội nhập và Phát triển (IDE) hoàn thành xuất sắc “Chương trình bảo vệ thương hiệu hàng hóa việt Nam thường niên trên quy mô toàn quốc” và nhận Bằng khen của Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam năm 2020.

Trên cơ sở nghiên cứu bộ TCVN về truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn GS1 của tổ chức mã số mã vạch thế giới, năm 2020, bà Lý cùng cộng sự tiếp tục xác lập thành tựu mới với bằng giải pháp hữu ích: “Hệ thống kiểm soát nguồn gốc thực phẩm ở cấp độ dành cho nhà quản lý và người dùng”, Cục Sở hữu trí tuệ cấp Bằng độc quyền giải pháp hữu ích số 3341 tại Quyết định số 61655/QĐ-SHTT.ip, ngày 15-8-2023. Hệ thống này đã góp phần số hóa doanh nghiệp mạnh mẽ. Trong đó, Tập đoàn Điện lực quốc gia (EVN) là đơn vị đầu tiên ứng dụng CheckVN 2 xây dựng bộ trục liên thông dữ liệu và thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt đạt tỷ lệ 93%.

Thấu hiểu nỗi lo của nông dân trước áp lực ô nhiễm môi trường và hóa chất trong quá trình sản xuất, canh tác, năm 2017, 2018, bà Lý và cộng sự đã sáng chế “Chế phẩm vi sinh để xử lý chất thải hữu cơ trong chăn nuôi”. Giải pháp này cùng với mô hình Hợp tác xã Nông nghiệp hữu cơ Tiên Dương đã tạo nên một chuỗi liên kết "5 nhà" (Quản lý - khoa học - sản xuất - phân phối - tiêu dùng).

Khi áp dụng mô hình này, người nông dân không chỉ giảm được chi phí đầu vào, tăng giá bán sản phẩm, mà quan trọng hơn là được bảo vệ sức khỏe, tránh xa hóa chất độc hại, cải thiện môi trường đất và nguồn nước ngầm. Những nỗ lực này đã dần xóa bỏ định kiến về "con đường ngắn nhất từ dạ dày tới nghĩa địa", mở ra một kỷ nguyên sản xuất nông nghiệp sạch và bền vững.

... truyền đam mê về nông nghiệp Việt Nam

Không chỉ là nhà nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, bà Phạm Thị Lý còn là người "truyền lửa" với tầm nhìn sâu sắc về khát vọng nâng tầm hàng hóa Việt. Bà nhận thức rõ rằng, trong bối cảnh toàn cầu hóa, chỉ đổi mới sáng tạo mới giúp thương hiệu Việt đứng vững. Do vậy, từ năm 2015, bà đã tích cực phối hợp cùng Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam triển khai cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”, khơi dậy tinh thần tự hào dân tộc trong từng sản phẩm.

Sự gắn bó của bà với nông dân thân thiết đến mức bà thường trực tiếp tham gia hỗ trợ họ ngay tại ruộng vườn, chuồng trại. Bà thực sự trở thành "nông dân thực thụ", luôn lắng nghe và thấu hiểu nỗi lo của người làm nông. Chính sự đồng cảm đó thôi thúc bà không ngừng sáng tạo và tìm cách trả lời các bài toán của thực tiễn. Bên cạnh các giải pháp về nông nghiệp, bà còn nghiên cứu và bảo tồn một số loài dược liệu quý, đặc hữu, trong đó có loài Nhất Dương Sinh. Từ đam mê, yêu nông nghiệp và nông dân, bà từng bước tự học, tìm kiếm cộng sự, tập hợp các trí thức trẻ, chủ động đầu tư cho nghiên cứu và thực hiện giải trình tự gen, xác lập bản đồ lục lạp cho loài sâm quý Nhất Dương Sinh - một loài mới được thế giới công nhận vào năm 2021.

Từ quyết tâm bảo vệ Nhất Dương Sinh, bà tiếp tục chặng đường gắn bó với rừng và phát hiện rằng “Thiên nhiên không tạo ra dược liệu đơn lẻ - thiên nhiên tạo ra hệ sinh thái”. Trong hệ sinh thái đó mỗi loài giữ vai trò riêng, nhưng khi đứng cùng nhau lại trở thành một hệ thống tự vận hành, khỏe, bền vững và có dược tính cao vượt trội. Bà và cộng sự bắt tay phát triển hệ sinh thái đa tầng sinh học dược liệu dưới tán rừng xây dựng mô hình trồng - bảo tồn - khai thác dược liệu dựa vào quy luật cộng sinh tự nhiên của rừng Việt Nam.

Học theo rừng, bà nhận ra chân lý:Một cây không thể tạo ra hệ sinh thái - nhưng hệ sinh thái có thể tạo ra sinh kế bền vững - một tổ chức đơn lẻ có thể thành công nhưng để đại thành công cần có liên kết bền vững.

Chặng đường hơn 10 năm gắn bó với nông nghiệp và nông dân cũng là chặng đường bà và cộng sự nghiên cứu, phát triển thành công chuỗi liên kết sản xuất dược liệu 5N theo phương pháp hữu cơ vi sinh. Từ hệ sinh thái đa tầng dược liệu, bà và cộng sự đã có một hệ sinh thái sản phẩm dược đặc hữu từ sâm Nhất Dương Sinh, trà hoa vàng, Nhất bạch ngọc (lan một lá), Nhất huyết mộc (bột tỉ muội)…

Tại xã Trung Giã (Hà Nội), chuỗi liên kết trồng và bảo tồn trà hoa vàng đã được chính quyền và người dân đón nhận. Trong thời gian từ cuối 2024 đến nay, đã có 1.765 hộ dân tham gia hưởng ứng trồng và bảo tồn loài dược liệu đặc hữu quý hiếm này. Công việc này đã giúp nhiều người dân có việc làm ổn định, thoát nghèo bền vững.

Tự nhận mình là nông dân, bà Lý chia sẻ: “Tôi không tạo ra mô hình. Chính thiên nhiên tạo ra mô hình. Tôi chỉ học theo rừng. Nhất huyết mộc che tán, trà hoa vàng sinh trưởng ở tầng giữa, dược liệu quý sống ở tầng đáy. Khi tôi trả lại cấu trúc tự nhiên ấy, đất hồi sinh, rừng hồi sinh và người nông dân có thu nhập bền vững. Tôi mong muốn nhiều người cùng làm để chúng ta vừa gìn giữ dược liệu bản địa, vừa tạo sinh kế ổn định cho cộng đồng”.

Bà Phạm Thị Lý (áo tím) và Giáo sư Phan Văn Trường (áo đen thứ 4 bên trái) cùng các nhà khoa học uy tín phát động phong trào “Nhất huyết mộc - tủ thuốc xanh cho gia đình bạn - một lá phổi cho Việt Nam xanh". Ảnh: PTL

Tháng 10-2025, bà Lý cùng Giáo sư Phan Văn Trường, một số nhà khoa học có uy tín và nhiều tri thức trẻ đã phát động phong trào "Nhất huyết mộc - Tủ thuốc xanh cho gia đình bạn - Một lá phổi cho Việt Nam xanh", chương trình giúp mang cây thuốc tới từng ban công, góc vườn của mỗi gia đình Việt...

Với những cống hiến không mệt mỏi, Thạc sĩ Phạm Thị Lý trở thành nhà khoa học nữ đầu tiên của Việt Nam có phát minh sáng chế trong lĩnh vực công nghệ số. Năm 2019, bà được vinh danh là một trong 10 “Phụ nữ Thủ đô tiêu biểu”. Đặc biệt, tháng 9-2024, bà vinh dự nhận danh hiệu “Nhà khoa học của nhà nông” do Hội Nông dân Việt Nam trao tặng.

Các sản phẩm của Hợp tác xã Nông nghiệp Hữu cơ Tiên Dương dưới sự dẫn dắt của bà có 4 sản phẩm đã đạt danh hiệu OCOP 4 sao và 1 sản phẩm OCOP tiềm năng 5 sao. Năm 2019, sản phẩm của Hợp tác xã được Tổng Hội Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam tôn vinh Thương hiệu Vàng nông nghiệp Việt Nam.

Thành quả bà Lý tạo ra không chỉ là những con số doanh thu hàng chục tỷ đồng từ chuyển giao công nghệ, mà là một nền tảng công nghệ thuần Việt, giúp quản lý sản xuất và bảo vệ thương hiệu một cách minh bạch. Bà Lý tin rằng mỗi người nông dân đều có tiềm năng trở thành một nhà sản xuất xuất sắc nếu được trang bị đúng kiến thức và công cụ.

Hành trình của bà Phạm Thị Lý là minh chứng sống động cho việc kết hợp chặt chẽ giữa khoa học công nghệ và cộng đồng. Bà đã chứng minh rằng, khi khoa học xuất phát từ tâm thế "báo hiếu cuộc đời", nó sẽ tạo ra sức mạnh kỳ diệu để thay đổi số phận của những người nông dân và diện mạo của nền nông nghiệp nước nhà. Sự cống hiến và tâm huyết của bà sẽ mãi là ngọn lửa truyền đam mê, thôi thúc thế hệ trí thức trẻ tiếp tục dấn thân vì một Việt Nam thịnh vượng và bền vững.

Minh Thúy

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/nha-khoa-hoc-nu-gan-minh-voi-nong-nghiep-viet-727836.html