Mới đây, báo Pháp Luật TP.HCM đã đăng tải tuyến bài điều tra Ớn lạnh lò mổ heo “4 không”, phản ánh tình trạng giết mổ heo theo kiểu “4 không”: Không giấy phép; không giấy chứng nhận nguồn gốc heo; không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm; không xử lý nước thải trước khi đẩy ra môi trường, xảy ra trên địa bàn phường Long Bình, tỉnh Đồng Nai.
Thông tin trên khiến nhiều người dân, đặc biệt là các bà nội trợ lo lắng thịt heo bẩn có thể len lỏi vào bữa ăn hằng ngày, đe dọa sức khỏe gia đình và gây ô nhiễm môi trường sống...
Loạt bài "Ớn lạnh lò mổ heo '4 không'" nhận được sự quan tâm đặc biệt từ dư luận. Ảnh: Nhóm PV PLO
Chung nỗi sợ thịt heo bẩn
Bà Lê Thị Toàn (65 tuổi, ngụ phường Long Hưng, Đồng Nai) cho hay thịt heo vốn là thực phẩm quen thuộc trong bữa cơm hằng ngày của gia đình, dịch tả lợn đã đành, nay lại thấy cảnh giết mổ mất vệ sinh, không giấy phép và không rõ nguồn gốc, bà không khỏi hoang mang. Mỗi lần đi chợ, bà thường chọn mua ở những sạp quen, nhìn màu sắc thịt, thậm chí dùng tay ấn thử để kiểm tra độ tươi.
“Nhưng mắt thường đâu thể phân biệt được thịt bẩn hay thịt sạch, chất tạo nạc..., nếu bên ngoài vẫn trông đỏ tươi. Nghĩ mà sợ, vì miếng thịt bẩn một khi đã vào nồi canh hay chảo xào, người ăn rất khó cảm nhận được” – bà Toàn nói.
Với những người lao động như anh Lê Văn Quang (29 tuổi, công nhân), nỗi lo lại nằm ở chỗ thu nhập hạn chế khiến họ khó có nhiều lựa chọn. Anh kể, hằng ngày tan ca về muộn, anh chỉ kịp ghé chợ gần phòng trọ mua thức ăn.
“Nếu thịt bẩn len lỏi vào chợ, người thu nhập thấp như tôi chẳng còn cách nào ngoài việc mua đại cho kịp bữa ăn. Thịt heo chiếm phần lớn khẩu phần của tôi, giờ đọc tin này chỉ mong cơ quan chức năng kiểm soát chặt hơn, để tụi tôi yên tâm ăn uống” – anh Quang bày tỏ.
Ở góc độ người bán, chị Phạm Thị Hồng (38 tuổi, tiểu thương chợ Hóa An, Đồng Nai) chia sẻ, dù nhập hàng từ mối quen nhiều năm, chị vẫn không khỏi lo lắng. Việc kiểm chứng tận gốc nguồn gốc thịt là điều gần như ngoài khả năng của tiểu thương.
“Người bán như chúng tôi chỉ biết tin vào giấy tờ từ nhà cung cấp, nhưng nếu khâu giết mổ ngay từ đầu đã không đảm bảo vệ sinh, thì mọi giấy tờ cũng chỉ là hình thức. Khi khách hàng gặp vấn đề sức khỏe, người bán cũng khó tránh khỏi bị liên lụy” – chị Hồng nói thêm.
Thịt heo bẩn len lỏi vào từng sạp thịt trong chợ. Ảnh: Nhóm PV PLO
Cách chọn thịt heo an toàn
Trước những nỗi lo của người dân về heo bẩn, heo chứa chất tạo nạc có thể len lỏi vào các bữa ăn, PV đã có những trao đổi với ThS.BS Đặng Ngọc Hùng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Tư vấn dinh dưỡng.
BS Hùng cho biết, chất tạo nạc là các hóa chất nhóm Beta-agonist như Salbutamol, Clenbuterol, Ractopamine, vốn dùng trong y học để điều trị bệnh hen suyễn và COPD nhờ tác dụng giãn cơ phế quản.
Trong chăn nuôi, chúng bị lạm dụng để thúc đẩy chuyển hóa, biến mỡ thành cơ, giúp thịt đỏ tươi và nhiều nạc hơn.
"Việt Nam và nhiều nước đã cấm sử dụng vì gây hại nghiêm trọng cho sức khỏe. Nếu ăn phải lượng lớn có thể gây ngộ độc cấp với triệu chứng nhức đầu, run tay chân, buồn nôn, tim đập nhanh, rối loạn huyết áp, tiêu hóa, thậm chí nguy hiểm tính mạng. Nếu tích tụ lâu ngày dù ở hàm lượng thấp vẫn có thể làm tổn thương hệ thần kinh, tim mạch, hô hấp và tăng nguy cơ ung thư", ThS.BS Đặng Ngọc Hùng nói.
Do đó, để chọn thịt heo an toàn, ông Hùng khuyên người dân nên mua từ nơi uy tín, có nguồn gốc rõ ràng, chọn thịt màu hồng nhạt hoặc đỏ tươi với lớp mỡ trắng hoặc ngà, không có mùi ôi, thiu, bề mặt khô ráo, đàn hồi tốt, không nhớt và không có đốm trắng nghi sán hay điểm xuất huyết. Lớp mỡ và nạc phải dính chặt vào nhau.
Đáng chú ý, thịt mua về nên được bảo quản đúng cách: dùng trong vòng 8 giờ ở nhiệt độ thường, 48–72 giờ nếu để tủ mát 0–5°C và lâu hơn nếu cấp đông ở -18°C; khi chế biến cần rã đông trong ngăn mát hoặc lò vi sóng, không để ngoài quá 2 giờ, nấu chín hoàn toàn ở 70–75°C và đun sôi ít nhất 5 phút.
Ngoài ra, cần rửa tay, dao, thớt sau khi tiếp xúc với thịt sống và dùng riêng cho thực phẩm sống – chín để tránh nhiễm chéo, đồng thời hạn chế sử dụng sản phẩm chế biến sẵn, không rõ nguồn gốc.
Mỗi khâu một trách nhiệm
Theo quy định pháp luật về an toàn thực phẩm, trách nhiệm đảm bảo nguồn gốc và chất lượng heo là một chuỗi liên kết và được phân định rõ ràng cho từng khâu, chứ không phải chỉ riêng một bên. Cụ thể:
Người chăn nuôi: Chịu trách nhiệm chính về việc đảm bảo an toàn thực phẩm từ khâu ban đầu. Họ phải tuân thủ các quy định về giống, thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y, vệ sinh chuồng trại và môi trường.
Người chăn nuôi phải đảm bảo heo khỏe mạnh, không mắc bệnh truyền nhiễm và không sử dụng các chất cấm (như chất tạo nạc, chất tăng trọng). Họ cũng phải cung cấp đầy đủ thông tin về nguồn gốc, quá trình chăn nuôi để phục vụ việc truy xuất theo Điều 18, Điều 55, Điều 57 của Luật Chăn nuôi 2018.
Lò mổ (cơ sở giết mổ): Có trách nhiệm kiểm soát chặt chẽ quá trình giết mổ, sơ chế, bảo quản. Tại đây, heo phải được kiểm tra thú y trước và sau khi giết mổ để đảm bảo không mang mầm bệnh và đủ điều kiện an toàn vệ sinh.
Các cơ sở giết mổ phải có chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm và thực hiện việc kiểm soát, đóng dấu kiểm dịch của cơ quan thú y theo quy định tại Điều 68, Điều 69, Điều 70, Điều 71 Luật Thú y 2015.
Nhà phân phối/cơ sở kinh doanh: Chịu trách nhiệm bảo quản, vận chuyển và kinh doanh sản phẩm một cách an toàn. Họ phải kiểm tra giấy tờ chứng nhận nguồn gốc, chất lượng sản phẩm từ lò mổ (như giấy kiểm dịch, dấu kiểm soát giết mổ).
Các cơ sở này phải đảm bảo điều kiện vệ sinh nơi bày bán, bảo quản thịt đúng cách để không bị ô nhiễm chéo và giữ được chất lượng đến tay người tiêu dùng theo quy định tại Mục 1, Mục 2, Mục 3 Chương IV Luật An toàn thực phẩm năm 2010 (được hướng dẫn thực hiện bởi Nghị định 15/2018/NĐ-CP).
Như vậy, mỗi khâu trong chuỗi cung ứng đều có trách nhiệm riêng và phải phối hợp chặt chẽ với nhau. Việc đảm bảo an toàn thực phẩm là trách nhiệm chung của toàn bộ chuỗi, trong đó: Người chăn nuôi chịu trách nhiệm về chất lượng con heo sống; lò mổ chịu trách nhiệm về chất lượng thịt sau khi giết mổ; nhà phân phối/cơ sở kinh doanh chịu trách nhiệm về bảo quản chất lượng sản phẩm khi đến tay người tiêu dùng.
Luật sư TRƯƠNG VĂN TUẤN, Đoàn Luật sư TP.HCM
THẢO HIỀN