PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Việt Nam có thể tham khảo cấm sóng nghệ sĩ lệch chuẩn như Trung Quốc

3 giờ trướcBài gốc

Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM vừa ban hành Công văn số 69-CV/BTGDVTU gửi Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM, Hội Âm nhạc TP.HCM, Thành đoàn, Hội đồng Lý luận - phê bình văn học nghệ thuật TP.HCM và các cơ quan báo chí trên địa bàn về việc định hướng, chấn chỉnh hoạt động âm nhạc có biểu hiện lệch chuẩn văn hóa.

Jack, Hiếu Thứ Hai là hai trong số các nghệ sĩ có ca khúc bị nhắc đến trong nhóm ca khúc lệch chuẩn, phản cảm.

Cơ quan chức năng cho rằng cần cân nhắc không mời "nghệ sĩ có sáng tác, hành vi, lời nói, biểu diễn trái với thuần phong mỹ tục, lệch chuẩn văn hóa" dự các chương trình của TP.HCM.

Một số trường hợp được nêu ra như: ca sĩ Jack (Trịnh Trần Phương Tuấn) trong ca khúc trình diễn ngày 16/10 tại Hà Nội, với "ca từ lệch chuẩn văn hóa, dung tục, ngạo mạn", ca sĩ Pháo với bài "Sự nghiệp chướng", rapper GDucky với bài "Miền mộng mị", "CLME" (Hoàng Tôn x Andree x Tinle), Andree với bài "Kẹo", B Ray x Đạt G với bài "Cao ốc 20", Hiếu Thứ Hai với bài "Trình", Andree x Bình Gold với bài "Em iu"...

Báo Xây dựng đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội về vấn đề trên.

Thông điệp mang tính định hướng giá trị và trách nhiệm xã hội

Thưa PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, công văn của Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM về việc chấn chỉnh hoạt động âm nhạc đang được dư luận đặc biệt quan tâm. Ông đánh giá như thế nào về văn bản này?

Tôi cho rằng đây là một động thái cần thiết, kịp thời và thể hiện rõ tinh thần trách nhiệm của cơ quan lãnh đạo, quản lý văn hóa trong bối cảnh hiện nay. Âm nhạc là một trong những loại hình nghệ thuật có sức lan tỏa mạnh mẽ nhất, tác động sâu sắc đến nhận thức, cảm xúc và hành vi xã hội, đặc biệt là giới trẻ.

Việc định hướng, chấn chỉnh hoạt động âm nhạc không nhằm hạn chế tự do sáng tạo, mà là để đảm bảo sự sáng tạo đó được đặt trong khuôn khổ các giá trị văn hóa, đạo đức, pháp luật và thuần phong mỹ tục của dân tộc.

Chúng ta đang sống trong thời đại của mạng xã hội, nơi mọi sản phẩm âm nhạc có thể lan truyền với tốc độ chóng mặt, vượt ra ngoài phạm vi kiểm soát truyền thống.

Trong bối cảnh ấy, một văn bản mang tính định hướng, nhắc nhở và yêu cầu trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị, nghệ sĩ và nhà sản xuất là điều rất cần thiết để xây dựng môi trường văn hóa âm nhạc lành mạnh, tôn trọng công chúng, nhất là thanh thiếu niên.

Tôi đánh giá cao việc TP.HCM đã đi đầu trong việc ban hành văn bản này, bởi nó không chỉ góp phần lập lại trật tự trong hoạt động âm nhạc mà còn thể hiện trách nhiệm của chính quyền đô thị sáng tạo trong việc bảo vệ giá trị văn hóa và thuần phong mỹ tục Việt Nam.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội

Trong công văn có nội dung khuyến nghị "không mời nghệ sĩ có hành vi, sáng tác lệch chuẩn tham gia chương trình của thành phố". Theo ông, khuyến nghị này được hiểu như thế nào?

Tôi nghĩ đây là một thông điệp mang tính định hướng giá trị và trách nhiệm xã hội, chứ không nên hiểu một cách cực đoan là "cấm đoán" hay "loại trừ" nghệ sĩ.

Mục đích của quy định này là để bảo đảm chuẩn mực văn hóa trong các sự kiện công cộng do Nhà nước hoặc chính quyền địa phương tổ chức, nơi mọi hoạt động đều mang tính đại diện cho hình ảnh, nhân cách và bản sắc của cộng đồng.

Tuy nhiên, khi triển khai trong thực tế, cần thực hiện một cách thận trọng, công bằng và minh bạch. Việc xác định "hành vi lệch chuẩn" hay "sáng tác phản cảm" phải dựa trên tiêu chí rõ ràng, có căn cứ pháp lý, không mang tính cảm tính hay áp đặt.

Các cơ quan tổ chức chương trình cần căn cứ vào kết luận vi phạm từ cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền, chứ không nên chỉ dựa vào dư luận hay tranh cãi trên mạng xã hội. Văn hóa là lĩnh vực đặc thù – vừa cần nguyên tắc, vừa cần độ mở để bảo vệ sáng tạo nghệ thuật chân chính.

Về lâu dài, tôi cho rằng cần song song hai hướng: một mặt, kiên quyết không dung túng cho các hành vi vi phạm đạo đức nghề nghiệp, xúc phạm giá trị văn hóa, làm tổn thương công chúng. Mặt khác, cần có cơ chế để nghệ sĩ có cơ hội sửa sai, tái hòa nhập, tiếp tục cống hiến nếu họ thực sự cầu thị và trưởng thành hơn qua trải nghiệm. Bởi nghệ sĩ cũng là con người, và nghệ thuật chân chính luôn hướng con người đến cái đẹp, cái thiện.

Nếu áp dụng một cách nhân văn và đúng pháp luật, khuyến nghị này sẽ không phải là sự ngăn cản sáng tạo. Đây sẽ là một biện pháp bảo vệ giá trị văn hóa công cộng, giúp hình thành môi trường nghệ thuật chuyên nghiệp, có trách nhiệm, nơi danh tiếng đi liền với nhân cách. Đúng như tinh thần "văn hóa soi đường cho quốc dân đi" mà Đảng ta đã nhiều lần khẳng định.

Cần sớm hoàn thiện Luật về Hoạt động Nghệ thuật

Khi công văn này được ban hành, đông đảo dư luận ủng hộ, thậm chí có ý kiến nói điều này phải được làm từ lâu. Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, các địa phương khác trong cả nước, đặc biệt là Hà Nội có nên xem xét mở rộng khuyến nghị này không, thưa ông?

Tôi cho rằng đây là một thông điệp văn hóa mạnh mẽ và đúng lúc, phản ánh tinh thần dám nghĩ, dám làm của một đô thị đi đầu trong sáng tạo nhưng cũng rất nghiêm túc trong bảo vệ giá trị văn hóa.

Điều đáng nói là, TP.HCM không làm theo kiểu cấm đoán, mà làm theo hướng xây dựng chuẩn mực ứng xử, xác lập giá trị văn hóa cho người nghệ sĩ trong không gian công – điều này hoàn toàn phù hợp với xu thế quản lý mềm, linh hoạt và hiện đại.

Vì vậy, các địa phương khác, đặc biệt là Hà Nội – trung tâm văn hóa, chính trị, tinh thần của cả nước – hoàn toàn có thể xem xét mở rộng mô hình này, nhưng với cách tiếp cận phù hợp đặc trưng của mình.

Hà Nội vốn là nơi hội tụ, kết tinh và lan tỏa văn hóa Việt Nam, do đó việc đề cao chuẩn mực đạo đức, lối sống và giá trị nghệ thuật của người nghệ sĩ càng cần được đặt ra một cách chuẩn mực, thấu đáo và gương mẫu.

Tất nhiên, khi nhân rộng, các địa phương cần tránh máy móc hay hình thức, mà phải dựa trên cơ sở pháp luật, quy trình minh bạch, tiêu chí rõ ràng và có yếu tố nhân văn. Nghệ sĩ không chỉ cần được "nhắc nhở" về chuẩn mực, mà còn cần được "nâng đỡ" bằng cơ chế đào tạo, định hướng và khuyến khích sáng tạo có trách nhiệm.

Tôi tin rằng, nếu biết tiếp thu tinh thần chủ động, văn minh của TP.HCM, đồng thời vận dụng linh hoạt theo đặc thù của từng địa phương, chúng ta sẽ từng bước hình thành một môi trường văn hóa chuyên nghiệp, có kỷ cương mà vẫn cởi mở, nơi nghệ sĩ được tôn trọng, công chúng được bảo vệ, và các giá trị văn hóa Việt Nam được nuôi dưỡng, tỏa sáng trong đời sống đương đại.

Ngô Diệc Phàm, Triệu Vy, Phạm Băng Băng là những nghệ sĩ bị cấm hoạt động nghệ thuật vì vướng bê bối đời tư.

Thực tế cho thấy, chúng ta chưa có quy định về việc cấm sóng nghệ sĩ lệch chuẩn, các khuyến nghị của TP.HCM, hay Quy tắc ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật do Cục Nghệ thuật biểu diễn ban hành cũng không phải là cơ sở pháp lý với những trường hợp vi phạm. Để chấn chỉnh thực trạng nghệ sĩ lệch chuẩn, chúng ta có nên áp dụng cơ chế "cấm sóng" như Trung Quốc không, thưa ông?

Tôi cho rằng, việc áp dụng cơ chế "cấm sóng nghệ sĩ lệch chuẩn" như mô hình của Trung Quốc có thể tham khảo nhưng cần phù hợp với tinh thần pháp quyền, nhân văn và đặc trưng văn hóa của Việt Nam.

Việt Nam là một quốc gia luôn đặt con người vào trung tâm của mọi chính sách – kể cả trong lĩnh vực văn hóa. Do đó, thay vì "cấm sóng" tuyệt đối, chúng ta cần quản lý, định hướng và giáo dục để giúp người nghệ sĩ nhận thức, sửa sai và phát triển.

Cấm sóng có thể mang lại hiệu quả nhanh về mặt dư luận, nhưng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro: dễ dẫn đến sự lạm dụng, cực đoan hoặc định kiến trong áp dụng, đồng thời vô tình triệt tiêu cơ hội tái hòa nhập của những người nghệ sĩ biết nhận lỗi và muốn cống hiến trở lại.

Văn hóa không phải là lĩnh vực để "trừng phạt", mà là không gian để "cảm hóa và khai sáng". Thay vì "cấm sóng", tôi cho rằng nên thiết lập cơ chế kiểm soát và phục hồi văn hóa.

Với những nghệ sĩ có hành vi vi phạm đạo đức hoặc thuần phong mỹ tục, có thể tạm dừng xuất hiện trong một thời gian, kèm yêu cầu tham gia các hoạt động cộng đồng, giáo dục công chúng hoặc chương trình văn hóa xã hội để chuộc lỗi.

Đồng thời, xây dựng cơ sở dữ liệu minh bạch về vi phạm và quá trình khắc phục để công chúng và nhà tổ chức có căn cứ đánh giá khách quan.

Quan trọng hơn, cần sớm hoàn thiện Luật về Hoạt động Nghệ thuật – thay thế cho các nghị định hiện hành – nhằm xác lập rõ các tiêu chí ứng xử, chế tài xử lý và quy trình tái tham gia hoạt động nghệ thuật.

Khi luật hóa được cơ chế đó, chúng ta vừa bảo đảm tính nghiêm minh, vừa giữ được tính nhân văn – đúng với quan điểm của Đảng và Nhà nước ta: "Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển".

Tại cuộc làm việc sáng 27/10, Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử Lê Quang Tự Do khẳng định, cá nhân ông và Cục rất hoan nghênh và ủng hộ chỉ đạo của Ban Tuyên giáo và Dân vận TP.HCM ra công văn đề nghị chấn chỉnh hoạt động âm nhạc có biểu hiện lệch chuẩn văn hóa gửi đến Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM, Hội Âm nhạc TP.HCM, Hội đồng Lý luận, Phê bình Văn học Nghệ thuật TP.HCM cùng các cơ quan báo chí mới đây.

"Trong thời gian tới, chúng tôi cũng sẽ nhân rộng cách làm này trên toàn quốc nhưng để làm được trên toàn quốc thì phải có nhiều quy trình khác", ông Lê Quang Tự Do nói.

Tại buổi làm việc, ông Lê Quang Tự Do nhắc đến bài hát của ca sĩ Jack có nội dung phản cảm được lan truyền trên mạng xã hội những ngày qua.

Cục nhận thấy nội dung bài hát có dấu hiệu vi phạm, với nhiều câu từ phản cảm, ngôn ngữ không phù hợp.

Dù chưa bàn đến việc bài hát có nằm trong danh mục được cấp phép hay không, ông Lê Quang Tự Do khẳng định "ngay từ ca từ, chúng tôi đã thấy có vấn đề".

Ông nêu ví dụ: "Những câu như 'Mấy đứa không ưa anh ngoài đời làm sao mà dám. Anh hát chơi chơi hơn một kiếp của nó đi làm...' trong bài hát của ca sĩ Jack là những lời lẽ tiêu cực, kích động, không phù hợp với văn hóa ứng xử của người nghệ sĩ".

Cục trưởng Nguyễn Xuân Bắc khẳng định Cục kiên quyết yêu cầu các đơn vị phải xử lý thật nghiêm khắc đối với những ca từ phản cảm, cách ăn mặc không phù hợp, không đảm bảo yếu tố thuần phong mỹ tục, tính giáo dục.

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng đang nỗ lực hoàn thiện hành lang pháp lý, cụ thể Nghị định số 144/2020/NĐ-CP của Chính phủ Quy định về hoạt động nghệ thuật biểu diễn đang được sơ kết và xin ý kiến chỉnh sửa, bổ sung; Nghị định số 38/2021/NĐ-CP của Chính phủ Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo đang được tham mưu chỉnh sửa và có những quy định đảm bảo đủ sức răn đe.

Dung Nguyễn

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.vn/pgsts-bui-hoai-son-viet-nam-co-the-tham-khao-cam-song-nghe-si-lech-chuan-nhu-trung-quoc-192251027145139658.htm