Phát hiện mới về làng Việt cổ 4.000 năm của Thăng Long - Hà Nội tại Vườn Chuối

4 giờ trướcBài gốc

Các hiện vật được khai quật từ di tích Vườn Chuối đang được trưng bày tại Bảo tàng Hà Nội. Ảnh: H.L

Dấu tích làng cổ 4.000 năm

Di tích Vườn Chuối, xã Hoài Đức là địa điểm khảo cổ tiêu biểu cho thời đại Kim khí ở Hà Nội và miền Bắc Việt Nam. Những kết quả nghiên cứu đã chứng minh về sự hiện diện của một làng cổ phát triển liên tục cách ngày nay gần 4.000 năm, qua nhiều giai đoạn từ Văn hóa Phùng Nguyên - Đồng Đậu - Gò Mun đến Đông Sơn và Hậu Đông Sơn trên đất Thăng Long - Hà Nội.

Từ khi được phát hiện vào năm 1969 đến nay, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đã phối hợp với các cơ quan chuyên môn thực hiện 11 lần khai quật với tổng diện tích 7.555m². Đặc biệt, cuộc khai quật khu vực phía Tây từ tháng 3-2024 đến tháng 3-2025 trên diện tích 6.000m² đã làm xuất lộ cơ bản không gian phân bố, những dấu tích quan trọng liên quan đến khu vực cư trú, dấu tích sinh hoạt hàng ngày, các công xưởng chế tác đồ đá, đồ gỗ, nơi chôn cất người chết và nhiều di vật tiêu biểu của giai đoạn văn hóa Tiền Đông Sơn - Đông Sơn.

Các hiện vật được trưng bày.

Các vật dụng bằng đồng được tìm thấy tại di tích. Ảnh: H.L

Từ đầu tháng 4-2025 đến nay, Bảo tàng Hà Nội phối hợp với Viện Khảo cổ học và Trường Đại học KHXH&NV - Đại học Quốc gia Hà Nội tiếp tục chỉnh lý, nghiên cứu hệ thống di tích, di vật đã thu thập từ cuộc khai quật phía Tây Vườn Chuối năm 2024.

Theo đó, nghiên cứu mặt bằng cư trú của cư dân Vườn Chuối cho thấy quá trình mở rộng và phát triển liên tục của một làng Việt cổ qua các thời kỳ lịch sử. Từ hình thái tụ cư ban đầu trên địa hình cao của các gò đất, với hệ thống hào bao quanh gắn với các dòng chảy tự nhiên, không gian cư trú dần mở rộng xuống các khu vực thấp lân cận và xuất hiện loại hình nhà sàn, nhà dài. Những tư liệu này tiếp tục khẳng định sự hiện diện của một xã hội có tổ chức, với sự phân công lao động đạt trình độ tương đối cao.

Những vật dụng mà các nhà khảo cổ học sử dụng để khai quật, bảo tồn các hiện vật tìm thấy. Ảnh: H.L

Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu di cốt cho thấy tục nhổ răng cửa ở người trưởng thành phổ biến trong giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên muộn, cách nay khoảng 3.500 năm; ở các giai đoạn tiếp theo, tục lệ này không còn được ghi nhận.

Tại làng cổ Vườn Chuối, các nghề thủ công chế tác đồ ngọc, đồ gỗ, đồ gốm và đúc đồng đã phát triển thành những ngành nghề chuyên hóa. Khu chế tác đồ ngọc được bố trí quy củ ở đầu làng, đồng thời có khả năng tồn tại một không gian nghi lễ kề bên.

Giá trị đặc biệt từ các hiện vật trong lòng đất

Theo Bảo tàng Hà Nội, đợt chỉnh lý năm 2025 đã xử lý khối lượng di vật rất lớn từ đợt khai quật năm 2024, gồm: trên 15 nghìn tấn gốm mảnh, gần 5 nghìn tấn đất chứa mẫu di tích thực vật và khoảng 15.000 hiện vật thuộc các nhóm chất liệu đá, đồng, gốm, gỗ, xương, sắt… trải qua nhiều giai đoạn văn hóa khác nhau.

Mặc dù vẫn đang trong quá trình chỉnh lý, bước đầu có thể nhận diện một số tiêu bản đặc biệt quý hiếm lần đầu được ghi nhận trong lịch sử nghiên cứu giai đoạn Kim khí ở miền Bắc Việt Nam và Hà Nội, gồm: rìu - bích chất liệu đá ngọc màu xanh, biểu trưng quyền lực thủ lĩnh, là đồ tùy táng trong một ngôi mộ giai đoạn Tiền Đông Sơn, cách nay khoảng 3.500 năm; vật đeo mô phỏng hình đầu chim phượng; sưu tập đồ ngọc gồm vật đeo (vòng, khuyên tai, hạt chuỗi…) và những vật tượng trưng cho quyền lực của tầng lớp thủ lĩnh (nha chương, vật đeo dạng mũi nhọn…).

Một hiện vật được tìm thấy tại di tích. Ảnh: BTC

Giám đốc Bảo tàng Hà Nội Nguyễn Tiến Đà cho biết, những tư liệu từ cuộc khai quật năm 2024 và đợt chỉnh lý khoa học năm 2025 tiếp tục bổ sung nguồn sử liệu, khẳng định giá trị lịch sử - văn hóa đặc biệt quan trọng của di tích Vườn Chuối trong thời đại Kim khí ở miền Bắc Việt Nam. Địa điểm Vườn Chuối là di chỉ cư trú, mộ táng và là khu công xưởng thủ công phát triển liên tục qua các giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên - Đồng Đậu - Gò Mun - Đông Sơn và Hậu Đông Sơn.

“Vườn Chuối là đại diện tiêu biểu cho một ngôi làng mang đậm dấu ấn cư dân nông nghiệp trồng lúa nước, những người đã đến khai phá, chiếm lĩnh và làm chủ vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng từ gần 4.000 năm trước, tạo tiền đề cho sự hình thành Nhà nước sơ khai của người Việt cổ”, Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Quý, Viện Khảo cổ học, Trưởng đoàn khai quật, nhận định.

Những hiện vật tìm thấy cho thấy tại Vườn Chuối đã hình thành một làng cổ với đời sống sinh hoạt phong phú. Ảnh: BTC

Tại không gian trưng bày chuyên đề “Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối” trong Bảo tàng Hà Nội lần này, công chúng được chiêm ngưỡng những hiện vật quan trọng với giá trị đặc trưng riêng biệt, cho thấy lịch sử Thăng Long - Hà Nội giai đoạn Nhà nước sớm từ di tích Vườn Chuối.

Trưng bày gồm 5 phần: Hành trình khám phá; Hội tụ và kết tinh các nền văn hóa; Bảo vệ, phát huy giá trị di sản di chỉ Vườn Chuối; Các nhà khoa học gắn với Vườn Chuối; Góc trải nghiệm làm nhà khảo cổ học. Trưng bày giới thiệu gần 1.000 tài liệu, hiện vật, tư liệu, hình ảnh và bản đồ họa mô phỏng các loại hình hiện vật, đời sống sinh hoạt của cư dân làng cổ Vườn Chuối. Trong nghệ thuật trưng bày, Bảo tàng Hà Nội còn sử dụng công nghệ trình chiếu 3D, 3D mapping; trình chiếu phim ngắn tái hiện về đời sống sinh hoạt cư dân Tiền Đông Sơn và Đông Sơn.

Ngoài ra, Ban tổ chức cũng ra mắt ấn phẩm sách “Khám phá Vườn Chuối (Hà Nội) qua mùa khai quật năm 2024 – 2025”, trong đó giới thiệu: Hành trình khám phá di tích; giới thiệu những phát hiện và nhận thức mới từ kết quả khai quật nghiên cứu năm 2024 – 2025, khẳng định Vườn Chuối là nơi hội tụ và kết tinh giá trị văn hóa Việt cổ và sức sống từ di sản khảo cổ Vườn Chuối trong cuộc sống đương đại.

Với những giá trị lịch sử, văn hóa nổi bật, di tích khảo cổ Vườn Chuối đã được UBND thành phố Hà Nội công nhận là di tích Thành phố tại Quyết định số 3134/QĐ-UBND ngày 23-6-2025. Kết quả khai quật ở di tích khảo cổ Vườn Chuối trở thành những cứ liệu lịch sử quan trọng, góp phần khẳng định lịch sử vùng đất Thăng Long - Hà Nội ngàn năm văn hiến.

Hoàng Lân

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/phat-hien-moi-ve-lang-viet-co-4-000-nam-cua-thang-long-ha-noi-tai-vuon-chuoi-722675.html