Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội LÊ THU HÀ: Chính sách đãi ngộ nhà giáo phải đi liền với phương án nguồn lực

5 giờ trướcBài gốc

Quy định rõ về phạm vi, thời hạn thí điểm

Tôi cơ bản tán thành với sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 71-NQ/TW, tạo khuôn khổ pháp lý cho một số cơ chế, chính sách thật sự mang tính đột phá cho giáo dục và đào tạo.

Các đại biểu tham gia thảo luận ở Tổ 4 sáng 17/11. Ảnh: Hồ Long

Về phạm vi, cách tiếp cận cũng như như tên gọi của dự thảo Nghị quyết, tôi đề nghị Chính phủ và Cơ quan thẩm tra tiếp tục nghiên cứu, rà soát thật kỹ, bám đúng nguyên tắc mà Cơ quan thẩm tra đã nêu, đó là không quy định lại những vấn đề đã được điều chỉnh tại các luật, chỉ lựa chọn và giữ lại những cơ chế, chính sách thực sự cần thiết để tháo gỡ vướng mắc, giải quyết những yêu cầu cấp bách.

Về tên gọi Nghị quyết, ở góc độ lập pháp, tôi thấy đây không chỉ là câu chuyện về kỹ thuật tên gọi mà là cách chúng ta đặt vị trí pháp lý cho Nghị quyết này.

Do đó, nếu như xác định đây là Nghị quyết thí điểm như Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Xã hội nêu thì cần quy định rõ phạm vi thí điểm, thời hạn thí điểm, cơ chế tổng kết và chuyển hóa thành luật.

Nếu vẫn giữ tên gọi như hiện nay, nhưng nội dung lại chứa nhiều cơ chế vượt luật, có thể tác động rộng và dài hạn, thì chúng ta cần bảo đảm chặt chẽ về tính hợp hiến, hợp pháp, tránh tạo tiền lệ mở rộng phạm vi nghị quyết vượt quá khung của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Do đó, tôi đề nghị Cơ quan soạn thảo và Cơ quan thẩm tra làm rõ hơn trong báo cáo giải trình về lựa chọn này, để đại biểu có đủ thông tin khi quyết định.

Bổ sung cơ chế giám sát, minh bạch hóa quá trình tuyển dụng, điều động

Về các cơ chế, chính sách cụ thể (từ Điều 2 đến Điều 7 của dự thảo Nghị quyết). Điều 2 có đề cập tới phát triển nguồn nhân lực của ngành giáo dục. Đây là “trái tim của Nghị quyết” và tôi xin nêu ba điểm.

ĐBQH Lê Thu Hà (Lào Cai) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Điểm thứ nhất, phân cấp tuyển dụng, điều động nhà giáo tránh phân mảnh nhưng phải có giám sát. Dự thảo Nghị quyết đã giao cho Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo thực hiện thẩm quyền tuyển dụng, tiếp nhận và điều động, thuyên chuyển, biệt phái nhà giáo, cán bộ quản lý, nhân viên đối với các cơ sở giáo dục công lập trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, giao Chủ tịch UBND cấp xã một phần thẩm quyền trong phạm vi cơ sở giáo dục thuộc quyền quản lý.

Tôi rất chia sẻ với lý do được nêu trong bản so sánh. Đó là nếu tiếp tục để cấp xã phân tán thẩm quyền thì sẽ không xử lý được tình trạng thừa, thiếu cục bộ giữa các địa phương trong cùng một tỉnh và dẫn đến “bó tay” trước những nơi thiếu giáo viên kéo dài trong khi nơi khác lại thừa. Tuy nhiên, hai điểm sau cần được làm rõ hơn.

Một là phải xác định thật chặt phạm vi điều động liên quan từ hai đơn vị hành chính cấp xã trở lên. Báo cáo thẩm tra đã chỉ ra, cách viết hiện nay có thể hiểu mở rộng sang hai tỉnh khác nhau, trong khi giám đốc sở của một tỉnh không thể có thẩm quyền đối với nhân sự của tỉnh khác.

Do đó, tôi đề nghị chỉnh lý rõ thành “liên quan từ hai đơn vị hành chính cấp xã trở lên trong cùng một tỉnh” và nếu điều động liên tỉnh thì phải thực hiện theo quy định và thẩm quyền của cấp có thẩm quyền cao hơn.

Hai là cần bổ sung cơ chế giám sát, minh bạch hóa quá trình tuyển dụng, điều động. Khi tập trung thẩm quyền về sở thì chúng ta có thể giải bài toán phân mảnh nhưng lại đặt ra thách thức mới, đó là nguy cơ xin cho, ưu ái, cục bộ, thậm chí tiêu cực trong tuyển dụng, bố trí giáo viên.

Hiện, dự thảo Nghị quyết mới nêu thẩm quyền nhưng chưa có quy định về trách nhiệm giải trình, báo cáo định kỳ, công khai thông tin. Do đó, tôi đề nghị bổ sung yêu cầu xây dựng, vận hành cơ sở dữ liệu nhân sự ngành giáo dục ở cấp tỉnh, công khai chỉ tiêu danh sách trúng tuyển, tiêu chí điều động.

Cùng với đó, thiết kế cơ chế kiểm tra, thanh tra độc lập đối với việc tuyển dụng, điều động, biệt phái giáo viên, nhất là ở địa bàn nhạy cảm về nhân sự.

Cơ quan thẩm tra cũng gợi ý một hướng rất đáng để suy nghĩ, đó là nghiên cứu phân cấp ủy quyền cho các cơ sở giáo dục công lập có đủ điều kiện để tự thực hiện tuyển dụng và tiếp nhận. Tôi hoàn toàn ủng hộ hướng này.

Bởi lẽ, nếu chúng ta chỉ kéo hết về sở mà không song song xây dựng các điểm tự chủ ở ngay tại các trường mạnh, đủ điều kiện thì sẽ rất khó tạo động lực cạnh tranh, khó thu hút được nhân lực chất lượng cao.

Nghị quyết có thể ra nguyên tắc cho phép các trường đã được kiểm định có năng lực quản trị tốt được thực hiện một phần thẩm quyền tuyển dụng dưới sự giám sát của Sở.

Làm rõ nguồn tài chính chi trả cho chuyên gia, nhà khoa học quốc tế

Điểm thứ hai là cơ chế phối hợp, chia sẻ nhân lực, chuyên gia, tránh chồng chéo với cơ chế đồng cơ hữu.

Các đại biểu Đoàn Lào Cai tham gia thảo luận ở Tổ 4 sáng 17/11. Ảnh: Hồ Long

Dự thảo Nghị quyết hiện nay cho phép người đứng đầu cơ sở giáo dục nhà nước, giáo dục đại học công lập sử dụng cơ chế phối hợp, chia sẻ sử dụng nhân lực với viện nghiên cứu, cơ sở y tế, doanh nghiệp, tổ chức khoa học công nghệ và tự chủ xác định vị trí việc làm, ký hợp đồng với chuyên gia, nhà khoa học, tiến sĩ là người nước ngoài hoặc Việt kiều tự xác nhận miễn giấy phép lao động đến 3 năm.

Tôi cho rằng đây là một tư duy rất đúng. Phải mở nhà trường ra với viện nghiên cứu, doanh nghiệp; phải tự chủ nhân sự và thu hút chuyên gia quốc tế thì mới có thể nâng tầm giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp.

Để khả thi, theo tôi cần phải làm rõ ít nhất là ba điểm.

Thứ nhất, phân biệt rõ với cơ chế giảng viên đồng cơ hữu đang được thiết kế trong Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) và Luật Nhà giáo. Nếu các luật đang đi theo hướng siết lại việc một giảng viên có thể làm đồng cơ hữu ở nhiều trường, trong khi Nghị quyết lại mở rộng cơ chế chia sẻ nhân lực mà không có giới hạn, rất dễ tạo xung đột pháp lý và khoảng trống kiểm soát chất lượng. Cơ quan thẩm tra cũng đã lưu ý điểm này và đề nghị làm rõ.

Thứ hai, làm rõ nguồn tài chính để chi trả cho các chuyên gia và nhà khoa học quốc tế. Tôi đề nghị khẳng định rõ trong Nghị quyết việc ký hợp đồng theo thỏa thuận với chuyên gia, nhà khoa học nước ngoài chỉ sử dụng nguồn thu hợp pháp ngoài ngân sách nhà nước cấp hoặc từ các trường, từ các chương trình, dự án tài trợ, tránh tạo áp lực lên chi thường xuyên ngân sách nhà nước và tránh hiểu lầm rằng ngân sách sẽ bao trọn cho cơ chế đặc biệt này.

Thứ ba, thận trọng với việc kéo dài thời hạn xác nhận miễn giấy phép lao động tới 3 năm. Trong khi quy định hiện hành chỉ cho phép tối đa 2 năm thì việc nới lên 3 năm cần có giải trình rất kỹ về đánh giá rủi ro, tiêu chí, đối tượng và cơ chế gia hạn.

Chính sách đãi ngộ nhà giáo cần ưu tiên vùng khó khăn

Điểm thứ ba là chính sách đãi ngộ nhà giáo phải đi liền với phương án nguồn lực và ưu tiên vùng khó khăn.

ĐBQH Lê Thu Hà (Lào Cai) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Tôi rất hoan nghênh quy định về phụ cấp ưu đãi nghề tối thiểu 70% cho giáo viên mầm non, phổ thông; 30% cho nhân viên và 100% cho giáo viên vùng đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đây là thể chế hóa trực tiếp Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Tuy nhiên, như Cơ quan thẩm tra cũng nhấn mạnh, đây là một chính sách có tác động về ngân sách rất lớn. Do đó, tôi đề nghị Chính phủ cần trình kèm theo Nghị quyết phương án tài chính trung hạn 2026 - 2030 cho nhóm chính sách này, tránh tình trạng quy định rất hay nhưng không bố trí được nguồn lực để thực hiện hoặc thực hiện cầm chừng.

Về lộ trình, cần ưu tiên thực hiện trước cho đội ngũ nhà giáo ở vùng đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo, nơi đang thiếu nghiêm trọng giáo viên và có nguy cơ chảy máu nguồn lực.

Khi trao quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục nhà nước, giáo dục đại học trong việc quyết định thu nhập tăng thêm cho nhà giáo, chúng ta cũng phải đặt yêu cầu về công khai, minh bạch, gắn với kết quả thực hiện nhiệm vụ, tránh biến tự chủ thành khoảng tối lợi ích.

Đan Thanh (ghi)

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/pho-chu-nhiem-van-phong-quoc-hoi-le-thu-ha-chinh-sach-dai-ngo-nha-giao-phai-di-lien-voi-phuong-an-nguon-luc-10395921.html