Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan giải trình tại thảo luận Tổ về một số vấn đề trong dự án Luật Dân số. Ảnh: Lê Bảo.
Sáng 23/10, sau khi Chính phủ trình Quốc hội dự án Luật Dân số, Quốc hội đã tiến hành thảo luận tại Tổ về dự án luật này. Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đã giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm.
Bộ trưởng Đào Hồng Lan nhấn mạnh, dân số là một trong những vấn đề quan trọng và đã được đề cập trong nhiều văn kiện của Đảng, Nhà nước. Gần đây nhất, Nghị quyết 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 của Bộ Chính trị cũng có nhiều định hướng quan trọng về chính sách dân số.
Bộ trưởng cho biết thời gian qua, chính sách dân số chủ yếu được triển khai thực hiện theo Pháp lệnh Dân số. Tuy nhiên, Việt Nam đang đối mặt với tình trạng già hóa dân số và tỷ lệ sinh thay thế ngày càng giảm, đặt ra yêu cầu phải có những giải pháp căn cơ, cấp bách. Do đó, Chính phủ đã giao Bộ Y tế khẩn trương xem xét, rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan
Bộ trưởng Bộ Y tế khẳng định, khi xây dựng Luật Dân số, cơ quan soạn thảo đã lựa chọn những vấn đề mà các luật khác chưa quy định để đưa vào và rà soát rất kỹ lưỡng.
Do đó, các chính sách liên quan đến cơ cấu, chất lượng dân số, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, mức sinh thay thế và già hóa dân số là một trong những nội dung cốt lõi của chính sách.
Đề cập đến các chính sách trong dự án Luật, Bộ trưởng cho biết Bộ Y tế rất mong muốn có những chính sách cụ thể, đặc biệt là chính sách hỗ trợ bằng tiền. Tuy nhiên, việc này cần được cân đối trên nhiều phương diện, đặc biệt là nguồn lực tài chính.
Đối với chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội cho các gia đình sinh đủ hai con, dự thảo Luật Dân số đề xuất bổ sung thêm đối tượng ưu tiên. Hiện nay, các nhóm được ưu tiên mua, thuê mua nhà ở xã hội gồm gia đình người có công với cách mạng, thân nhân liệt sĩ, người khuyết tật, người được bố trí tái định cư.
"Chúng tôi đề nghị bổ sung thêm đối tượng ưu tiên là những gia đình mà phụ nữ sinh đủ hai con, hoặc nam giới có hai con đẻ mà người vợ đã qua đời. Mục tiêu là nhằm giúp các gia đình sinh đủ hai con có thêm điều kiện sinh hoạt ổn định. Dự án Luật tiếp cận theo góc độ như vậy", Bộ trưởng Đào Hồng Lan nói.
Liên quan đến vấn đề mang thai hộ, Bộ trưởng cho biết nội dung mày đã được quy định tại Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, có hiệu lực từ năm 2015. Thời điểm khi vấn đề được đưa ra, Quốc hội đã thảo luận, bàn luận kỹ lưỡng và dư luận rất quan tâm vì liên quan đến vấn đề gia đình, quyền lợi của những người mang thai hộ, hệ lụy tâm lí, xã hội…
Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, Việt Nam cũng là một trong số ít nước có quy định các vấn đề về mang thai hộ, còn đa số các nước không triển khai thực hiện vấn đề này.
Tuy nhiên, khi phân tích các quyền của người phụ nữ, nhất là sau khi thực hiện rất nhiều biện pháp nhưng không thể có con, thì việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo cũng đã được đưa ra với tính chất tự nguyện.
Việc quy định các điều chỉnh trong pháp luật về vấn đề mang thai hộ khi đó đã được Quốc hội thảo luận, lựa chọn kỹ những quy định để triển khai được trong thực tiễn, nhưng cũng phải tránh việc lợi dụng, lạm dụng việc mang thai hộ để kinh doanh.
Để cụ thể hóa các nội dung, các Nghị định của Chính phủ đã hướng dẫn rất kỹ. Hàng thân thích cũng được mở rộng, không chỉ anh chị em ruột, có thể là anh chị em cùng cha khác mẹ, cùng mẹ khác cha, anh chị em con chú, bác, cô, dì…
Theo Bộ trưởng, việc mở rộng cho những người không thân thích thì rất khó kiểm soát, do đó cần cân nhắc và nghiên cứu thận trọng, không nên đưa vào Luật Dân số.
“Khi nào Quốc hội sửa đổi Luật Hôn nhân và Gia đình sẽ tính toán trên cơ sở rất nhiều yếu tố về kinh tế - xã hội để có những quyết định mang tính phù hợp hơn”, Bộ trưởng Đào Hồng Lan thông tin.
Nhật Dương