Sầu riêng Lâm Đồng đi tìm lời giải cho bài toán phát triển bền vững

15 giờ trướcBài gốc

Trong bối cảnh ngành nông nghiệp Việt Nam đang nỗ lực khẳng định vị thế trên trường quốc tế, câu chuyện về trái sầu riêng tại Lâm Đồng nổi lên như một biểu tượng của cả cơ hội vàng lẫn những thách thức chông gai. Sau khi hợp nhất địa giới hành chính với các vùng trọng điểm nông nghiệp lân cận, Lâm Đồng đã vươn lên trở thành vựa sầu riêng lớn nhất cả nước, với diện tích canh tác khổng lồ gần 44.000 hecta. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng, năm 2025 dự kiến mang lại sản lượng kỷ lục khoảng 266.700 tấn, biến nơi đây thành trung tâm cung ứng sầu riêng quan trọng bậc nhất, đặc biệt cho thị trường xuất khẩu tỷ dân Trung Quốc.

Lâm Đồng đã vươn lên trở thành vựa sầu riêng lớn nhất cả nước, với diện tích canh tác khổng lồ gần 44.000 hecta.

Tuy nhiên, con đường đưa "vua của các loại trái cây" sang nước bạn chưa bao giờ trải đầy hoa hồng. Trước những yêu cầu ngày càng khắt khe về an toàn thực phẩm và kiểm dịch thực vật, vừa qua, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng đã tổ chức hội nghị mang tính chiến lược, quy tụ lãnh đạo các địa phương, hợp tác xã và doanh nghiệp đầu ngành. Mục tiêu rất rõ ràng: siết chặt quản lý chất lượng, bảo vệ thương hiệu và giữ vững thị trường xuất khẩu đang mang lại nguồn lợi nhuận khổng lồ nhưng cũng đầy rủi ro.

Nền tảng vững chắc và sự công nhận từ quốc tế

Không thể phủ nhận, ngành sầu riêng Lâm Đồng đã xây dựng được một nền tảng xuất khẩu bài bản và chuyên nghiệp. Toàn tỉnh hiện có 337 mã số vùng trồng (PUC) và 53 mã số cơ sở đóng gói (PHC) đã được Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) phê duyệt – một "tấm vé thông hành" bắt buộc để nông sản vào được thị trường này. Tổng diện tích các vùng trồng đạt chuẩn xuất khẩu lên đến hơn 13.100 hecta, chiếm gần 60% diện tích đang cho thu hoạch.

Sự phân bổ hệ thống này cho thấy một chiến lược phát triển đồng bộ trên quy mô lớn. Khu vực Lâm Đồng (cũ) dẫn đầu với 197 mã số vùng trồng và 37 cơ sở đóng gói. Khu vực Đắk Nông (cũ) đóng góp 114 mã vùng trồng, trong khi khu vực Bình Thuận (cũ) có 26 mã. Sự đầu tư vào cơ sở hạ tầng, đặc biệt là các nhà xưởng đóng gói hiện đại, cho thấy quyết tâm chuyên nghiệp hóa chuỗi cung ứng.

Niềm tin vào chất lượng sầu riêng Lâm Đồng càng được củng cố sau chuyến khảo sát thực địa của đoàn chuyên gia GACC vào giữa tháng 7/2025. Sau khi kiểm tra trực tiếp 2 vùng trồng và 2 cơ sở đóng gói, phía Trung Quốc đã đưa ra những đánh giá tích cực về việc tuân thủ các quy trình kiểm dịch, truy xuất nguồn gốc và quản lý canh tác. Ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh, khẳng định: "Sự công nhận này là minh chứng rõ ràng rằng nếu chúng ta làm bài bản, nông sản Việt hoàn toàn có thể chinh phục những thị trường khó tính nhất. Đây là cơ sở để chúng ta đàm phán sâu rộng hơn trong tương lai."

Đoàn công tác từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã đến Lâm Đồng để kiểm tra thực tế tại một số vùng trồng sầu riêng của tỉnh.

"Báo động đỏ" từ cadmium và thách thức lớn của ngành sầu riêng

Bên cạnh những tín hiệu lạc quan, ngành sầu riêng Lâm Đồng đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng tiềm tàng về chất lượng. Những "bóng ma" mang tên dư lượng kim loại nặng và sinh vật gây hại đang đe dọa trực tiếp đến uy tín và sự bền vững của hoạt động xuất khẩu.

Kết quả giám sát từ đầu năm 2025 đã gióng lên hồi chuông cảnh báo. Trong 234 mẫu được lấy để phân tích, cơ quan chức năng phát hiện 4 mẫu nhiễm chì (Pb) và đáng lo ngại hơn là 6 vùng trồng có mẫu quả nhiễm Cadimi (Cd). Mặc dù hầu hết đều dưới ngưỡng cho phép, đã có 1 mẫu vượt mức giới hạn của Trung Quốc. Ngay lập tức, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã yêu cầu chủ vùng trồng bị cảnh báo phải điều tra nguyên nhân và có biện pháp khắc phục triệt để.

Vấn đề này không mới. Năm 2024, các đợt kiểm tra cũng đã phát hiện 11 mẫu nhiễm rệp sáp và 6 mẫu nhiễm Cadimi. Dù kết quả phân tích đất và nước tại các vườn trồng này không cho thấy sự tồn tại của Cadimi, điều đó lại mở ra một nghi vấn lớn hơn: Phải chăng nguồn ô nhiễm đến từ các loại phân bón, thuốc bảo vệ thực vật không rõ nguồn gốc hoặc sử dụng sai quy trình?

Thực tế này đã gây ra những hệ quả nhãn tiền. Những tháng đầu năm, hoạt động xuất khẩu gần như tê liệt khi hải quan Trung Quốc áp dụng chính sách kiểm tra 100% các lô hàng đối với kim loại nặng và chất cấm Vàng O. Ông Nguyễn Đình Tùng, CEO của Vina T&T Group, chia sẻ: "Một container sầu riêng trị giá cả tỷ đồng. Nếu bị trả về, doanh nghiệp thiệt hại nặng nề. Chúng tôi buộc phải tạm dừng xuất khẩu để chuẩn hóa lại toàn bộ quy trình."

Trước tình thế "ngàn cân treo sợi tóc", ngành nông nghiệp Lâm Đồng đã có những giải pháp cụ thể. Về phía cơ quan quản lý, các hoạt động giám sát được siết chặt hơn bao giờ hết. Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật liên tục kiểm tra đột xuất các vùng trồng đã được cấp mã số, rà soát kỹ lưỡng nhật ký canh tác, danh mục vật tư nông nghiệp sử dụng và tình hình sinh vật gây hại. Mọi vi phạm đều được xử lý nghiêm, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn cho nông dân về "nguyên tắc 4 đúng" trong sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và khuyến cáo sử dụng các loại phân bón hữu cơ, an toàn.

Hiện Lâm Đồng có 337 vùng trồng và 53 cơ sở đóng gói sầu riêng được cấp mã số xuất khẩu, với hơn 13.100 ha đạt chuẩn.

Về phía doanh nghiệp, họ đã chủ động tạo ra một "hàng rào" bảo vệ thứ hai. Thay vì thu mua ồ ạt rồi mới gửi mẫu đi kiểm nghiệm, nhiều công ty giờ đây yêu cầu các nhà vườn, vựa thu mua phải tự kiểm nghiệm trước. Chỉ những lô hàng đạt chuẩn mới được nhập kho. Đây là một bước sàng lọc thông minh, giúp giảm thiểu rủi ro ngay từ gốc.

Thách thức lớn nhất hiện nay là sự thiếu đồng bộ trong nhận thức của người sản xuất. Nhiều hộ dân vẫn xem việc ghi chép nhật ký canh tác là hình thức đối phó, gây khó khăn cho việc truy xuất nguồn gốc khi sự cố xảy ra. Thêm vào đó, việc Lâm Đồng chưa có phòng phân tích nào được GACC chỉ định khiến doanh nghiệp phải gửi mẫu đi nơi khác, vừa tốn thời gian, vừa tăng chi phí.

Thị trường biến động và bài toán lợi nhuận bền vững

Nhờ những nỗ lực quyết liệt, hoạt động xuất khẩu sầu riêng đã phục hồi mạnh mẽ từ tháng 5/2025. Kim ngạch xuất khẩu trong tháng 6 ước đạt 350-400 triệu USD, giúp ngành rau quả lần đầu ghi nhận tăng trưởng dương trong năm. Tuy nhiên, theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, "thời hoàng kim" của giá sầu riêng như những năm 2023-2024 khó có thể trở lại.

Nguyên nhân là quy luật cung - cầu. Thị trường Trung Quốc không còn là sân chơi độc quyền của Việt Nam và Thái Lan. Các đối thủ mới như Malaysia, Indonesia, Campuchia và Lào đã bắt đầu tham gia, làm tăng nguồn cung và tạo ra áp lực cạnh tranh về giá.

Nhờ những nỗ lực quyết liệt, hoạt động xuất khẩu sầu riêng đã phục hồi mạnh mẽ tuy nhiên thực tế vẫn còn nhiều thách thức.

Hơn nữa, kinh doanh sầu riêng không phải là một cuộc chơi dễ dàng. Anh An Nam, chủ vựa An Nam Vạn Phát, chia sẻ một thực tế phũ phàng: "Cứ 10 người kinh doanh sầu riêng thì 9 người bỏ cuộc vì thua lỗ." Dù giá bán cao, nhưng tỷ lệ hao hụt, chi phí bù hàng cho khách do trái hư hỏng có thể bào mòn hết lợi nhuận. Anh nhấn mạnh, để thành công, người kinh doanh phải có kiến thức, kinh nghiệm và sự trải nghiệm, nếu không "học phí" phải trả sẽ rất đắt…

Những chia sẻ về rủi ro thua lỗ từ các chủ vựa như anh Nam đã phản ánh thực tế khó khăn của ngành. Trước bối cảnh đó, các hoạt động chấn chỉnh đang được triển khai đồng bộ từ cơ quan quản lý đến doanh nghiệp. Theo định hướng của ngành nông nghiệp tỉnh, việc duy trì vị thế "thủ phủ" sầu riêng trong thời gian tới sẽ không chỉ dựa vào sản lượng, mà phụ thuộc lớn vào khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng. Mục tiêu được đặt ra là xây dựng chuỗi cung ứng tuân thủ các nguyên tắc sản xuất sạch, nâng cao trách nhiệm trong việc truy xuất nguồn gốc và đảm bảo sự phát triển bền vững để giữ vững thị trường xuất khẩu.

Hoàng Việt - Cao Hiếu

Nguồn Kinh tế Môi trường : https://kinhtemoitruong.vn/sau-rieng-lam-dong-di-tim-loi-giai-cho-bai-toan-phat-trien-ben-vung-100686.html