Một năm trước, cô gái 23 tuổi, sống tại Đà Lạt, bắt đầu rơi vào khủng hoảng tinh thần vì những biến cố cá nhân và gia đình. Mất ngủ kéo dài khiến chị kiệt sức, đầu óc mụ mị cả ngày. Chị thường xuyên trắng đêm hoặc chỉ ngủ được một, hai tiếng.
Không tìm được lối thoát, chị lao vào ăn uống như cách xoa dịu cảm xúc. Một tuần, chị đi ăn buffet tới bốn lần. “Tôi không hề đói, chỉ muốn ăn để thỏa cơn ghiền”, người phụ nữ kể. Mỗi bữa, chị ăn gấp ba người bình thường, chỉ dừng lại khi cơ thể không thể tiếp nhận thêm.
Sau một năm, cân nặng của chị tăng từ 60 kg lên 95 kg. Chị phải từ bỏ những bộ đồ croptop yêu thích vì thân hình ngày càng đồ sộ. Việc đi lại trở nên khó khăn, chỉ vài trăm mét cũng khiến chị hụt hơi. Tình trạng ngáy to khi ngủ, mệt mỏi kéo dài và sức đề kháng suy giảm khiến những trận cảm cúm nhẹ cũng biến thành cuộc chiến sinh tồn – thậm chí từng phải nhập viện vì cúm.
Chị từng thử giảm cân bằng cách cắt bỏ gần như hoàn toàn tinh bột, kết hợp bơi lội mỗi tuần. Tuy nhiên, do ăn nhiều thịt, cá để bù lại, nên cân nặng gần như không thay đổi.
Tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, tiến sĩ, bác sĩ Trần Hữu Thanh Tùng cho biết, người phụ nữ được chẩn đoán béo phì cấp độ nặng nhất, với chỉ số BMI 37,6; mỡ nội tạng trên 230 cm², gan nhiễm mỡ độ 3, nguy cơ tiền tiểu đường.
Bác sĩ Tùng phân tích, stress là “thủ phạm ngầm” gây tăng cân đột ngột. Khi căng thẳng kéo dài, cơ thể sản xuất liên tục hormone cortisol và ghrelin - hai yếu tố thúc đẩy cảm giác thèm ăn, đặc biệt là đồ ngọt và thức ăn giàu béo. Ăn quá nhiều kết hợp thiếu ngủ làm chậm trao đổi chất, đẩy nhanh quá trình tích mỡ, tăng cân không kiểm soát.
“Tăng cân phi mã không chỉ ảnh hưởng tới thể chất mà còn khiến tâm lý dễ rơi vào trầm cảm. Nguy hiểm hơn, nó làm tăng nguy cơ mắc tim mạch, tiểu đường, huyết áp cao, đột quỵ”, bác sĩ nhấn mạnh.
Người phụ nữ được chẩn đoán béo phì cấp độ nặng nhất, với chỉ số BMI 37,6. (Ảnh minh họa)
Từ trường hợp của nữ bệnh nhân, ông khuyến cáo cần sớm phát hiện dấu hiệu stress kéo dài để can thiệp đúng cách, tránh để hệ lụy lấn sang cả thể chất và tinh thần.
Bác sĩ xây dựng liệu trình điều trị bằng thuốc kết hợp chế độ ăn vừa đủ, không ép buộc, cùng các môn vận động nhẹ như bơi, đạp xe, đi bộ. Sau hai tuần kiên trì, người này giảm được 3,5 kg – con số nhỏ nhưng là bước ngoặt giúp chị lấy lại quyết tâm.
“Tôi muốn trở lại 60 kg như trước, không phải vì ngoại hình, mà vì tôi nhớ cảm giác khỏe mạnh, tự do, không phụ thuộc vào đồ ăn để cảm thấy tốt hơn”, người phụ nữ nói.
Theo bác sĩ Nguyễn Văn Thanh, giảng viên Bộ môn Nội tổng hợp, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, đường có thể gây hại cho cơ thể thông qua nhiều cơ chế khác nhau. Khi tiêu thụ quá mức, đường làm rối loạn quá trình chuyển hóa, thúc đẩy sự gia tăng các loại chất béo trong cơ thể, từ đó dẫn đến tăng cân, béo phì, tiểu đường và thậm chí là suy thận mạn tính.
Tại Việt Nam, khoảng 7 triệu người đang sống chung với bệnh tiểu đường, trong đó hơn một nửa gặp phải các biến chứng nguy hiểm liên quan đến tim mạch, thị lực, thần kinh và thận.
Đặc biệt, việc nạp quá nhiều glucose có thể làm tăng hấp thu muối natri tại ruột non, khiến thận phải hoạt động quá tải để loại bỏ lượng muối dư, từ đó làm tăng nguy cơ tổn thương cơ quan này. Đồng thời, đường còn ức chế quá trình sản xuất nitric oxide - chất giúp thành mạch co giãn linh hoạt - khiến mạch máu dễ bị co hẹp, làm tăng huyết áp và gây hại cho gan, thận.
Ngoài ra, theo các chuyên gia, đường fructose có khả năng làm tăng nồng độ canxi và oxalate trong nước tiểu – hai thành phần chính hình thành nên sỏi thận. Thống kê cho thấy, tiêu thụ khoảng 350–700 ml nước ngọt mỗi ngày có thể làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường type 2 tới 26%, và làm gia tăng nguy cơ mắc các hội chứng rối loạn chuyển hóa lên 20%.
Một nghiên cứu từ Đại học Texas (Mỹ) chỉ ra rằng, đường làm tăng tiết dopamine – hormone tạo cảm giác hưng phấn. Tuy nhiên, điều này đồng thời thúc đẩy cơ thể thèm ngọt nhiều hơn, tạo thành một vòng lặp khó kiểm soát.
Các chuyên gia khuyến cáo người dân nên cắt giảm các loại thực phẩm chứa nhiều đường như bánh kẹo, bánh ngọt, chocolate, khoai tây chiên, các loại sốt đóng chai, ngũ cốc và trái cây sấy khô. Đặc biệt nên hạn chế đồ uống pha chế có đường như nước ngọt, nước tăng lực, trà và cà phê pha sẵn, cũng như các loại sữa có hương liệu.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị, mỗi người trưởng thành chỉ nên tiêu thụ dưới 25g đường mỗi ngày – tương đương khoảng 5 muỗng cà phê, tức bằng một nửa mức trung bình hiện tại của người Việt.
WHO cũng nhấn mạnh, lượng đường tự do không nên vượt quá 10% tổng năng lượng nạp vào hàng ngày, và lý tưởng nhất là dưới 5%. Đặc biệt, trẻ dưới hai tuổi tuyệt đối không nên sử dụng bất kỳ loại thực phẩm hay thức uống nào có thêm đường.
Như Loan