Tăng thuế thuốc lá có làm giảm nguồn thu ngân sách?

5 giờ trướcBài gốc

Quang cảnh Hội thảo

Giá thuốc lá quá rẻ để mua

Tại Hội thảo chia sẻ thông tin về hoạt động Phòng, chống tác hại của thuốc lá do Bộ Y tế tổ chức sáng 8/5, các chuyên gia tiếp tục lên tiếng và đưa ra các bằng chứng khẳng định tác về tác hại của thuốc lá và sự cần thiết phải tăng thuế thuốc lá.

Ths. BS. Phan Thị Hải - Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tê) cho biết, theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) năm 2021, sử dụng thuốc lá đã và đang gây ra gánh nặng bệnh tật và tử vong sớm tại Việt Nam, với hơn 100.000 ca tử vong do thuốc lá mỗi năm (trong đó 84.500 người tử vong/năm do hút thuốc chủ động và 18.800 người tử vong do tiếp xúc thụ động với khói thuốc).

Bên cạnh đó, chi phí y tế và thiệt hại kinh tế do sử dụng thuốc lá rất lớn (108 nghìn tỷ đồng, tương đương 1,14% GDP năm 2022).

Sử dụng thuốc lá đã gây ra gánh nặng về bệnh tật, tử vong và kinh tế không chỉ với người sử dụng mà còn với cả gia đình và toàn xã hội. Việc thuốc lá rẻ khiến cho nhiều đối tượng tiếp cận và mua được thuốc lá đang làm ảnh hưởng đến tỷ lệ người hút thuốc tại Việt Nam.

Tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao và xu hướng tiêu dùng gia tăng đe dọa khả năng của Việt Nam trong việc đáp ứng các mục tiêu quốc gia về kiểm soát thuốc lá và y tế, cũng như cam kết đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) liên quan đến sức khỏe. Cải cách thuế thuốc lá được thực hiện càng sớm sẽ giúp cứu sống nhiều người, giảm tổn thất kinh tế, xã hội và con người.

Tăng thuế và giá các sản phẩm thuốc lá là biện pháp đã được chứng minh có tác động mạnh đến giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá. Thuế cao hơn làm tăng giá thuốc lá khiến một bộ phận người hút thuốc lá bỏ thuốc, hoặc giảm số lượng điếu hút và ngăn chặn việc bắt đầu hút thuốc, đặc biệt là trong giới trẻ.

Ths, Bs.Phan Thị Hải: Cần sớm cải cách thuế thuốc lá nhằm giảm tổn thất kinh tế, xã hội và con người

Từ năm 2008 đến 2019, Việt Nam đã thực hiện 3 lần tăng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với thuốc lá: Năm 2008 tăng mức thuế suất từ 55% lên 65%; năm 2016 (sau 8 năm) tăng từ 65% lên 70%; năm 2019 (tiếp sau 3 năm) tăng từ 70% lên 75%.

Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia, các mức tăng thuế thuốc lá giai đoạn 2006-2008 và 2016-2019 là rất thấp, bên cạnh đó khoảng cách thời gian giữa các lần tăng thuế khá dài nên không tạo ra tác động đủ để giảm sức mua và giảm tiêu dùng, do thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam vẫn tăng đều đặn hàng năm nên giá thuốc lá ngày càng trở nên rẻ và dễ tiếp cận.

Thuế thấp và lộ trình tăng thuế chậm trong thời gian vừa qua đã khiến cho giá thuốc lá đang ngày càng rẻ so với thu nhập, dẫn đến sức mua thuốc lá tăng. Phân tích sức mua thuốc lá bằng chỉ số “Giá thuốc lá tính theo phần trăm thu nhập quốc dân trên đầu người” cho thấy năm 2000 người dân phải bỏ 11,43% thu nhập để mua 100 bao thuốc lá Vinataba, thì đến năm 2021 chỉ cần bỏ ra 1,36% thu nhập.

“Biểu đồ tiêu thụ thuốc lá tại Việt Nam từ năm 2015 đến 2023 cho thấy sản lượng tiêu dùng nội địa vẫn duy trì ở mức cao và tăng trở lại trong các năm gần đây, bất chấp các đợt tăng thuế nhỏ giọt” - TS. Nguyễn Ngọc Anh - Trung tâm Nghiên cứu Chính sách và Phát triển DEPOCEN cho biết.

Ông Nguyễn Ngọc Anh thông tin thêm, Việt Nam hiện có 40 nhãn hiệu thuốc lá giá dưới 10.000 đồng một bao. Nghiên cứu của WHO cho thấy, giá một bao thuốc nhãn phổ biến nhất ở Việt Nam chỉ vào khoảng 0,9 USD (22.500 đồng). Giá thuốc lá ở Việt Nam đứng thứ 15, gần thấp nhất trong số 19 nước khu vực Tây Thái Bình Dương. “Trong quá trình nghiên cứu về tác động của chính sách thuế đối với thuốc lá, một chuyên gia nước ngoài nói với cán bộ dự án chúng tôi rằng: “Thuốc lá ở Việt Nam rẻ đến nguy hại” - TS. Nguyễn Ngọc Anh chia sẻ.

Thuế thấp gây tổn thất sức khỏe và nguồn thu ngân sách

Xu hướng giảm giá thực của thuốc lá và tăng sức mua của thuốc lá theo thời gian là vấn đề rất đáng lo ngại vì nó làm tăng khả năng tiếp cận thuốc lá của người dân, đặc biệt là đối với giới trẻ và người nghèo. Do đó, các chuyên gia cho rằng, thuế TTĐB đối với thuốc lá tại Việt Nam cần tăng đủ lớn và tăng thường xuyên để có tác động giảm tiêu dùng hiệu quả.

Quá trình thảo luận về Dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), có ý kiến lo ngại việc tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá có thể tác động tiêu cực đến doanh nghiệp và nguồn thu ngân sách. Tuy nhiên, kinh nghiệm từ các nước cho thấy, lo ngại này là không có cơ sở.

Với tỷ lệ thuế tính trên giá bán lẻ thấp ở mức 36%, Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa để tăng thuế lên mức cao hơn để có hiệu quả tốt trong việc giảm tiêu thụ và tăng thu ngân sách từ thuế.

TS. Nguyễn Ngọc Anh

Đơn cử, tại Thái Lan, từ 1993 đến 2017, nước này đã tăng thuế thuốc lá 11 lần, hiện nay thuế TTĐB tính trên giá bán lẻ sản phẩm thuốc lá tại Thái Lan là 78.6% giúp thu ngân sách tăng gấp 4 lần, từ 500 triệu USD lên 2,3 tỷ USD, trong khi tỷ lệ hút thuốc tại Thái Lan giảm từ 32% xuống còn 19,1% và sản lượng tiêu thụ thuốc lá vẫn duy trì gần 2 tỷ bao/năm trong nhiều năm.

Tương tự, sau khi Philippines cải cách thuế thuốc lá vào năm 2012, hiện nay thuế TTĐB tính trên giá bán lẻ sản phẩm thuốc lá của Philippines là 71,3%, doanh thu thuế đã tăng từ 680 triệu USD lên 2,9 tỷ USD vào năm 2022, trong khi tỷ lệ hút thuốc giảm đáng kể từ 27% (năm 2009) xuống 19,5% (năm 2021).

Đáng nói, khi so sánh tỷ lệ thuế, tiêu dùng và doanh thu thuế của Thái Lan, Philippines và Việt Nam, có thể thấy tổn thất lớn về doanh số thu thuế do áp thuế thuốc lá thấp ở Việt nam

Cụ thể, sản lượng thuốc lá tiêu thụ ở Thái Lan ít hơn 1/2 so với sản lượng tiêu thụ ở Việt Nam (1,7 tỷ bao so với 4,2 tỷ bao) nhưng doanh số thu thuế từ thuốc lá lại cao gấp 3 lần (2.1 tỷ USD so với 767 triệu USD).

Sản lượng thuốc lá tiêu thụ ở Philipines thấp hơn đáng kể so với Việt Nam (3,35 tỷ bao so với 4,2 tỷ bao) nhưng doanh thu từ thuế cũng cao gấp hơn 4 lần (2,9 tỷ USD so với 767 triệu USD).

Điều này cho thấy tỷ lệ thuế Việt Nam còn rất thấp và nếu tăng thuế thì nguồn thu ngân sách sẽ tăng lên rất đáng kể.

Tăng thuế thuốc lá đã được chứng minh là biện pháp hiệu quả và ít tốn kém nhất để giảm sử dụng thuốc lá, đặc biệt là ngăn ngừa thanh thiếu niên hút thuốc. Biện pháp này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm gánh nặng bệnh tật và tử vong mà còn giúp tăng nguồn thu từ thuế thuốc lá cho ngân sách, giúp thúc đẩy việc đạt được các mục tiêu phát triển bền vững của nước ta. Chính vì vậy tăng thuế thuốc lá được coi là biện pháp cùng thắng: vừa bảo vệ sức khỏe, vừa giúp tăng thu ngân sách cho chính phủ và giúp cho kinh tế- xã hội phát triển.

NGUYÊN AN

Nguồn Kiểm Toán : http://baokiemtoan.vn/tang-thue-thuoc-la-co-lam-giam-nguon-thu-ngan-sach-40097.html