Tăng trưởng cao không thể thiếu nền tảng khoa học, công nghệ và thể chế mạnh

3 giờ trướcBài gốc

Báo cáo số 949/BC-CP của Chính phủ gửi Quốc hội cho thấy, trong 5 năm qua, đất nước đã ghi nhận những bước tiến lớn về thể chế, hạ tầng số, năng lực nghiên cứu và ứng dụng công nghệ, mở đường cho giai đoạn 2026 - 2030, thời kỳ Việt Nam bứt phá toàn diện bằng “động lực của động lực”.

Đột phá thể chế - nền móng của đổi mới sáng tạo

Một trong những thành tựu quan trọng nhất của giai đoạn 2021 - 2025 là việc hoàn thiện thể chế cho KH-CN và ĐMST. Chính phủ đã triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW (22/12/2024) của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KH-CN, ĐMST và chuyển đổi số quốc gia.

Đây được xem là văn kiện mang tính nền tảng, xác định rõ KH-CN không chỉ là một lĩnh vực riêng lẻ, mà là trụ cột then chốt và động lực trực tiếp của phát triển kinh tế - xã hội.

Để cụ thể hóa nghị quyết này, Chính phủ thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia về KH-CN, ĐMST và chuyển đổi số, đồng thời ban hành Chương trình hành động toàn diện gắn kết giữa các bộ, ngành, địa phương. Ba nền tảng số quốc gia phục vụ triển khai Nghị quyết 57 đã được ra mắt, cùng với đó là Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược quốc gia, định hướng rõ những lĩnh vực ưu tiên cho giai đoạn tới.

Theo báo cáo, Việt Nam cũng đã thành lập Quỹ Phát triển Dữ liệu Quốc gia và tái cơ cấu Quỹ Phát triển KH-CN Quốc gia (NAFOSTED) nhằm nâng cao hiệu quả phân bổ kinh phí nghiên cứu, hỗ trợ các nhiệm vụ khoa học mang tính ứng dụng cao.

Những bước đi này không chỉ hoàn thiện cơ chế chính sách, mà còn góp phần xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở, kết nối khu vực công - tư, trong đó doanh nghiệp được xem là trung tâm của hoạt động đổi mới.

Khoa học - công nghệ được xem là "động lực của động lực’ trong mô hình tăng trưởng mới của Việt Nam - Ảnh: Bộ Công Thương

Đầu tư hạ tầng số - “đi trước một bước”

Chuyển đổi số quốc gia được xem là “đường cao tốc” của thời đại mới. Báo cáo của Chính phủ cho biết, trong giai đoạn 2021 - 2025, hạ tầng thông tin và truyền thông đã được mở rộng và hiện đại hóa mạnh mẽ, với quan điểm “đi trước một bước” để tạo nền tảng cho kinh tế số và xã hội số.

Hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia được hình thành và bước đầu tích hợp, chia sẻ giữa các bộ, ngành, địa phương. Các cơ sở dữ liệu như dân cư, doanh nghiệp, bảo hiểm, đất đai đang được đồng bộ hóa, trở thành tài sản số quan trọng phục vụ công tác quản lý, hoạch định chính sách và cung cấp dịch vụ công trực tuyến.

Trong khi đó, hạ tầng viễn thông và bưu chính phát triển mạnh, tỷ lệ phủ sóng băng rộng đạt gần 100% xã, phường trên cả nước. Việt Nam đặt mục tiêu đến cuối năm 2025, số trạm 5G đạt 50% số lượng trạm 4G hiện nay, hướng tới phổ cập dịch vụ dữ liệu tốc độ cao cho người dân và doanh nghiệp.

Không chỉ đầu tư cho hạ tầng kỹ thuật, Chính phủ còn chú trọng phát triển hạ tầng khoa học và công nghệ, bao gồm các trung tâm đổi mới sáng tạo, khu công nghệ cao, trung tâm dữ liệu quốc gia và hệ thống nghiên cứu trọng điểm. Những dự án này được coi là “xương sống” của nền kinh tế tri thức, giúp Việt Nam chủ động hơn trong sản xuất và làm chủ công nghệ lõi.

Nguồn nhân lực - chìa khóa của chuyển đổi

Đổi mới sáng tạo không thể tách rời khỏi yếu tố con người. Trong giai đoạn 2021–2025, Chính phủ đã triển khai các chương trình đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng số và kỹ năng nghề gắn với nhu cầu của thị trường lao động mới.

Đặc biệt, Việt Nam đang triển khai chính sách thu hút chuyên gia hàng đầu trong các lĩnh vực AI, bán dẫn, chuyển đổi số, công nghệ sinh học, bao gồm chính sách đãi ngộ đặc biệt và miễn giấy phép lao động cho chuyên gia nước ngoài theo Nghị định 219/2025/NĐ-CP.

Cùng với đó, kế hoạch thu hút 100 chuyên gia giỏi tham gia Chương trình phát triển trí tuệ nhân tạo trọng điểm quốc gia đang được triển khai. Mục tiêu là hình thành đội ngũ chuyên gia nòng cốt có thể dẫn dắt, chuyển giao công nghệ và đào tạo thế hệ kỹ sư, nhà khoa học trẻ trong nước.

Tuy nhiên, báo cáo cũng chỉ rõ những hạn chế: nhân lực chất lượng cao trong các ngành công nghệ lõi còn thiếu, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo chưa đồng đều giữa các vùng miền, và mức đầu tư cho R&D còn thấp so với tiềm năng. Đây là những “điểm nghẽn mềm” mà Việt Nam phải khắc phục nếu muốn vươn lên nhóm quốc gia dẫn đầu về công nghệ trong khu vực.

Việt Nam hướng tới hình thành “hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia”, trong đó Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) đóng vai trò đầu mối - Ảnh: TBTKSG

Hướng tới năm 2026: KH-CN là “động lực của động lực”

Bước sang giai đoạn 2026 - 2030, Chính phủ xác định KH-CN, ĐMST và chuyển đổi số không chỉ là trụ cột phát triển, mà là “động lực của động lực” - yếu tố then chốt thúc đẩy toàn bộ tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Trọng tâm được đặt vào việc phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, gắn với các ngành công nghệ chiến lược như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, công nghiệp sáng tạo và công nghiệp văn hóa. Việt Nam hướng tới hình thành “hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia”, trong đó Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) đóng vai trò đầu mối, kết nối mạng lưới các trung tâm cấp tỉnh và khu vực.

Bên cạnh đó, Chính phủ sẽ hoàn thiện khung pháp lý về sản xuất thông minh, xây dựng Bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả KH-CN và ĐMST, đồng thời thúc đẩy giải ngân đầu tư công cho các dự án nghiên cứu ứng dụng.

Chiến lược dữ liệu quốc gia, Trung tâm dữ liệu quốc gia số 1 và cơ sở dữ liệu dùng chung sẽ được triển khai, tạo nền tảng vững chắc cho Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.

Một hướng đi mới đáng chú ý là “bình dân học vụ số” - chương trình nâng cao năng lực số cho người dân, nhằm phổ cập kỹ năng sử dụng dịch vụ công trực tuyến, bảo mật thông tin và khai thác công nghệ trong đời sống hàng ngày. Đây là bước quan trọng để bảo đảm chuyển đổi số toàn diện và bao trùm, giúp mọi người dân đều được hưởng lợi từ tiến bộ công nghệ.

Định hình mô hình tăng trưởng mới

Những chuyển động mạnh mẽ trong thể chế, hạ tầng số và nguồn nhân lực trong 5 năm qua cho thấy Việt Nam đang định hình một mô hình tăng trưởng mới – mô hình dựa trên tri thức, dữ liệu và sáng tạo.

Nếu trong giai đoạn trước, tăng trưởng chủ yếu dựa vào vốn và lao động, thì giai đoạn tới, chất lượng thể chế và trình độ công nghệ sẽ trở thành thước đo năng lực cạnh tranh quốc gia.

Trong tầm nhìn 2030, Việt Nam hướng tới trở thành quốc gia công nghiệp hiện đại, có năng lực tự chủ công nghệ trong các lĩnh vực chiến lược. Điều đó đòi hỏi sự đầu tư dài hạn, kiên định vào KH-CN, và trên hết, niềm tin vào trí tuệ Việt Nam, nguồn lực quý giá nhất để đất nước vươn lên bằng chính đổi mới sáng tạo của mình.

Phong Anh

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/tang-truong-cao-khong-the-thieu-nen-tang-khoa-hoc-cong-nghe-va-the-che-manh-239073.html