Tháp Po Klong Garai: Biểu tượng tâm linh của người Chăm Khánh Hòa

6 giờ trướcBài gốc

Tháp Cổng - nơi dừng chân, tĩnh tâm trước khi vào Tháp Chính

Nơi đây lưu giữ nhiều di tích, di sản có giá trị đặc biệt về mặt lịch sử – văn hóa, là sự giao thoa giữa các nền văn minh qua các thời kỳ. Trong số đó, không thể không nhắc đến Tháp Po Klong Garai (hay còn gọi là Đền tháp Po Klong Garai) – một quần thể kiến trúc Chăm Pa hùng vĩ và độc đáo, được đánh giá là một trong những cụm tháp Chăm đẹp nhất tại Việt Nam.

Tháp Po Klong Garai là tên gọi chung cho một cụm tháp Chăm nằm trên đồi Trầu, thuộc phường Đô Vinh, tỉnh Khánh Hòa. Đây là cụm tháp được xây dựng từ thế kỷ XIII để thờ vị vua Chăm trị vì xứ Panduranga, có tên là Po Klong Garai (1151–1205). Hiện nay, cụm tháp vẫn còn nguyên vẹn cả về kiến trúc lẫn việc tổ chức thờ phụng, cúng kính của người Chăm.

Trải qua nhiều biến cố lịch sử và sự tàn phá của thời gian, di tích này vẫn lưu giữ được những hiện vật và giá trị truyền thống đặc sắc trong văn hóa Chăm. Năm 1979, tháp được Bộ Văn hóa xếp hạng là Di tích Quốc gia, và đến năm 2016 được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt.

Theo các nhà nghiên cứu, quần thể tháp Po Klong Garai mang đậm nét nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc Chăm độc đáo, còn tồn tại tương đối nguyên vẹn. Po Klong Garai bao gồm ba ngôi tháp: tháp chính (tháp trung tâm), tháp lửa (tháp nhà) và tháp cổng. Cả ba tháp đều được xây bằng loại gạch nung đỏ sẫm. Trong đó, tháp chính là nơi thờ tự vua Po Klong Garai, còn tháp lửa và tháp cổng không dùng để thờ cúng.

Tháp chính cao 20,5m, gồm nhiều tầng chồng lên nhau; tầng trên là sự lặp lại thu nhỏ của tầng dưới, kết thúc bằng một trụ đá nhọn – biểu tượng của Linga. Ở các góc tháp là các ụ vuông nhỏ được xếp đều dần lên cao; trên các góc có gắn tượng thú bằng đá và các hình ngọn lửa bằng gạch nung. Tháp có một cửa chính ở hướng Đông, với mái vòm phía trên và hai trụ đá lớn đỡ, mặt trụ có khắc chữ Chăm cổ. Trên cửa chính là phù điêu thần Siva đang múa, có sáu tay. Ba cửa còn lại ở các hướng Nam, Bắc, Tây là cửa giả, trụ ốp gạch lồi lõm, trên mỗi cửa giả là một tượng thần trong tư thế thiền định.

Bên trái lối vào tháp là tượng bò thần Nandin bằng đá, đầu hướng vào trong. Bên trong tháp có một Yoni với kích thước cạnh dài 1,47m, cạnh ngang 0,94m; trên Yoni là một Linga tròn, phần trên trụ có chạm khắc chân dung vua Po Klong Garai. Phía ngoài tháp chính có một sảnh nối với sân tế lễ, thông qua một tầng cấp.

Thẳng về phía Đông là tháp cổng, cao 8,56m, có hai cửa thông nhau theo hướng Đông – Tây nên được gọi là tháp cổng. Tháp được xây theo nguyên tắc thu nhỏ dần lên trên.

Phía Nam, giữa hai tháp trên, là tháp thờ Thần Lửa, cao 9,31m. Tháp có ba cửa thông nhau ở các hướng Đông, Bắc và Nam (riêng phía Nam là cửa sổ). Tháp này dùng để các tu sĩ Bàlamôn và thầy cúng bày lễ vật, giữ lửa tế lễ nên được gọi là Tháp Lửa. Điểm đặc biệt của công trình này là mái tháp được xây theo kiểu mái nhà – giống hình dáng mái nhà prông ở Tây Nguyên hoặc mái nhà hình thuyền như mặt trên trống đồng Đông Sơn.

Tháp Chính - trung tâm của cụm tháp, cao hơn 20m, có một lối ra vào duy nhất. Năm 1979, cụm tháp được Bộ Văn hóa xếp hạng Di tích Lịch sử - Kiến trúc nghệ thuật Chăm

Phía sau tháp chính có một miếu nhỏ thờ tượng Kút Hoàng hậu – theo sử sách ghi lại, bà có tên là Tố Lý. Ngoài vòng thành phía Nam quần thể còn có một trụ đá (Linga) cao 2,2m. Còn phía Đông Bắc, bên ngoài vòng thành, là một tảng đá hình bánh ú ba mặt, có khắc chữ Chăm cổ.

Với tuổi đời gần 800 năm, cụm tháp Po Klong Garai ngày nay đã phủ đầy rêu phong, nhưng vẻ đẹp cổ kính với những nét chạm trổ tinh xảo vẫn hiện hữu, dễ dàng chiếm trọn cảm tình của du khách. Những bức tượng và hoa văn trang trí mang tính thẩm mỹ cao, đậm đà bản sắc văn hóa Chăm Pa.

Tháp Po Klong Garai không chỉ là nơi thờ tự thiêng liêng mà còn được xem là một trong những trung tâm tôn giáo – văn hóa quan trọng của vùng Panduranga xưa. Đây chính là biểu tượng và là niềm tự hào của cộng đồng người Chăm sinh sống tại Khánh Hòa.

Hằng năm, tháp Po Klong Garai trở thành điểm hẹn văn hóa – tâm linh đặc biệt của cộng đồng người Chăm. Vào các dịp lễ như lễ cầu mưa, đặc biệt là lễ hội Ka tê, nơi đây trở nên rộn ràng với không khí linh thiêng, náo nhiệt. Du khách và đồng bào cùng hòa mình trong các nghi thức cúng tế, cầu cho mùa màng tươi tốt, cuộc sống an lành. Những bộ trang phục rực rỡ của thiếu nữ Chăm và sắc phục truyền thống của các chức sắc mang đến một sắc màu văn hóa riêng biệt, tạo nên sức cuốn hút khó quên của một di tích văn hóa sống động giữa lòng Nam Trung Bộ.

Trà Bình

Nguồn VHPT : https://vanhoavaphattrien.vn/thap-po-klong-garai-bieu-tuong-tam-linh-cua-nguoi-cham-khanh-hoa-a29699.html