Thói quen ăn uống của nhiều người dễ gây tổn thương gan

2 giờ trướcBài gốc

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xem Việt Nam là một trong những vùng dịch tễ của bệnh sán lá gan lớn - căn bệnh ký sinh trùng nguy hiểm nhưng thường bị bỏ qua do triệu chứng dễ nhầm lẫn với các bệnh gan mật khác.

Theo thạc sĩ, bác sĩ Phạm Thị Thảo Hương, khoa Vi sinh, Viện Xét nghiệm Y học, Bệnh viện Bạch Mai, ký sinh trùng đường ruột nói chung và sán lá gan lớn nói riêng là những "kẻ xâm nhập âm thầm" đang ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.

"Bệnh có thể gặp ở bất cứ đâu, không chỉ ở vùng nông thôn mà ngay cả người dân thành thị nếu ăn uống và vệ sinh không đúng cách đều có nguy cơ mắc phải", bác sĩ Hương nhấn mạnh.

Ai có thể mắc bệnh?

Bác sĩ chuyên khoa II Đào Bách Khoa, Trưởng khoa Nhiễm A, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, cho biết bệnh sán lá gan lớn do một số loài sán lá gan thuộc họ Fasciolidae gây ra, chủ yếu là Fasciola hepatica và Fasciola gigantica. Trong đó, Việt Nam ghi nhận chủ yếu là F. gigantica và dạng lai giữa hai loài. Vật chủ chính của sán là người và các động vật ăn cỏ như trâu, bò, cừu, cùng một số loài động vật có sừng khác.

"Những người thường xuyên ăn rau sống rửa chưa kỹ, đặc biệt là các loại rau thủy sinh như rau ngổ, rau muống, rau rút, rau cần, cải xoong, ngó sen… hoặc uống nước nhiễm ấu trùng sán, có nguy cơ cao mắc bệnh sán lá gan lớn. Ngoài ra, người sinh sống hoặc hay lui tới các tỉnh miền Trung cũng có khả năng bị lây nhiễm," bác sĩ Khoa nói.

Mẫu vật gan người nhiễm sán được thu thập tại huyện Nghĩa Hưng (tỉnh Hà Nam Ninh, nay là tỉnh Nam Định) năm 1990 và trưng bày trong bảo tàng Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương. Ảnh: Việt Linh.

Khi ấu trùng vào cơ thể, chúng xuyên qua vách ruột non, màng bụng, mô gan, rồi trú ngụ trong ống mật, gây nên tổn thương gan, hình thành các ổ áp-xe hoặc khối u giả trên gan.

Triệu chứng của bệnh phản ánh hành trình di chuyển và phát triển của sán trong cơ thể, thường trải qua hai giai đoạn chính.

Ở giai đoạn sán di chuyển qua gan (kéo dài khoảng 2-4 tháng), người bệnh thường có cảm giác đau vùng hạ sườn phải hoặc vùng thượng vị, cơn đau có thể lan ra sau lưng. Nhiều trường hợp xuất hiện sốt nhẹ, đôi khi sốt cao kéo dài kèm theo tình trạng mệt mỏi, biếng ăn, sụt cân, đầy bụng, khó tiêu và buồn nôn.

Một số người bị nổi mề đay, sẩn ngứa do phản ứng dị ứng của cơ thể. Khi ấu trùng sán di chuyển lạc chỗ, chúng có thể gây tổn thương ở màng phổi, thành ruột hoặc cơ thăn.

Sang giai đoạn sán trưởng thành trong ống mật, các triệu chứng đau bụng, sốt hay biếng ăn có thể giảm dần. Tuy nhiên, một số trường hợp xuất hiện biến chứng tắc mật với biểu hiện vàng da, sốt và đau bụng từng cơn. Ở giai đoạn này, xét nghiệm máu có thể không còn cho thấy tình trạng tăng bạch cầu ái toan, nhưng siêu âm thường phát hiện khối mềm sáng gây tắc nghẽn đường mật ngoài gan.

Bên cạnh đó, bác sĩ bác sĩ Phạm Thị Thảo Hương, khoa Vi sinh, Viện Xét nghiệm Y học, Bệnh viện Bạch Mai, người dân còn có thể bị tấn công bởi nhiều loại ký sinh trùng khác:

Nhóm giun tròn: gồm giun đũa, giun tóc, giun móc, giun kim, giun lươn. Trong đó, giun móc và giun lươn có khả năng hút máu, gây thiếu máu mạn tính, còn giun kim rất phổ biến ở trẻ em.
Nhóm sán dây: gồm sán dây lợn, sán dây bò, có cấu trúc nhiều đốt nối lại với nhau.
Nhóm đơn bào: điển hình là amip gây bệnh lỵ, có thể gây viêm loét đại tràng và tiêu chảy kéo dài.

Con đường ngắn nhất đưa ký sinh trùng vào cơ thể

"Một trong những lầm tưởng lớn nhất là người thành thị ít có nguy cơ nhiễm ký sinh trùng", bác sĩ Hương nhấn mạnh. Thực tế, mỗi khu vực lại tiềm ẩn những yếu tố nguy cơ khác nhau.

Ở nông thôn, người dân dễ mắc các bệnh do giun lây qua đất như giun móc, giun lươn, bởi thói quen đi chân trần, làm vườn hoặc tiếp xúc trực tiếp với đất. Trong khi đó, người thành thị lại đối mặt với nguy cơ cao hơn từ thói quen ăn uống đa dạng như ăn rau sống, gỏi cá, thịt tái hay uống nước chưa đun sôi.

Ký sinh trùng có thể xâm nhập cơ thể qua nhiều con đường. Qua da, ấu trùng giun trong đất ẩm có thể chui qua lớp biểu bì, thường ở kẽ ngón chân hoặc ngón tay khi tiếp xúc trực tiếp.

Thói quen ăn gỏi cá, thịt tái là một trong những nguyên nhân lây nhiễm ký sinh trùng đường ruột. Ảnh: BVCC.

Ngoài ra, thói quen vệ sinh kém cũng là yếu tố khiến bệnh dễ tái phát. Trẻ nhỏ mút tay, gãi hậu môn có thể khiến trứng giun kim lây ngược vào miệng. Uống nước chưa đun sôi, đặc biệt ở những khu vực có nguồn nước ô nhiễm, càng làm tăng nguy cơ nhiễm ký sinh trùng.

Ký sinh trùng có thể tấn công gan, mật và não

Thạc sĩ, bác sĩ Phạm Thị Thảo Hương, khoa Vi sinh - Viện Xét nghiệm Y học, Bệnh viện Bạch Mai, cho hay triệu chứng nhiễm ký sinh trùng thường mơ hồ, dễ bị nhầm với bệnh tiêu hóa thông thường.

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Ở trẻ em, ký sinh trùng khiến cơ thể chậm phát triển cả về thể chất lẫn trí tuệ, dẫn đến suy dinh dưỡng kéo dài.

Người lớn có thể bị thiếu máu mạn tính, suy nhược, tắc ruột do búi giun hoặc gặp các biến chứng nguy hiểm như viêm đường mật, áp-xe gan khi giun chui vào ống mật.

Những trường hợp nhiễm sán lá gan lâu ngày có thể tiến triển thành xơ gan, thậm chí ung thư đường mật. Đặc biệt, giun lươn lan tỏa ở người có hệ miễn dịch suy giảm có thể gây nhiễm trùng toàn thân, đe dọa tính mạng người bệnh.

Theo bác sĩ Hương, phòng ngừa luôn là biện pháp quan trọng nhất. Mỗi người cần tuân thủ nguyên tắc "ăn chín, uống sôi", tuyệt đối tránh gỏi cá, thịt tái, tiết canh.

Bên cạnh đó, thạc sĩ, bác sĩ Phạm Thị Thảo Hương, khoa Vi sinh - Viện Xét nghiệm Y học, Bệnh viện Bạch Mai, khuyến cáo:

Rửa rau kỹ dưới vòi nước chảy, không ngâm qua loa trong nước muối vì không có tác dụng diệt trứng giun sán.
Giữ vệ sinh cá nhân: rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, cắt móng tay thường xuyên.
Bảo hộ khi làm vườn: đi găng tay, ủng, tránh tiếp xúc trực tiếp với đất ẩm.
Quản lý môi trường: không sử dụng phân tươi bón rau, xử lý rác và phân hợp vệ sinh.
Tẩy giun định kỳ 6 tháng/lần cho cả trẻ em và người lớn theo hướng dẫn bác sĩ.

Phương Anh

Nguồn Znews : https://lifestyle.znews.vn/thoi-quen-an-uong-cua-nhieu-nguoi-de-gay-ton-thuong-gan-post1591514.html