Ông Võ Quang Lâm - Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chia sẻ, EVN đã đồng hành từ rất sớm với chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (VNEEP), triển khai nhiều sáng kiến có sức lan tỏa cao.
Điển hình như chương trình lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời để sản xuất nước nóng tại hộ gia đình, hỗ trợ các hộ nuôi tôm tại Sóc Trăng thay đổi kết cấu trụ và động cơ, giúp tiết kiệm tới 37% điện năng.
Theo ông Lâm, dù nhu cầu tiêu thụ điện tăng mạnh những năm gần đây (năm 2024 tăng 9,24%) nhưng dư địa tiết kiệm điện trong các ngành công nghiệp còn rất lớn. Riêng nhóm doanh nghiệp (DN) trọng điểm (hơn 4.000 DN) đã tiêu thụ tới 34% tổng lượng điện toàn quốc.
EVN cũng nhận thấy hiệu quả tích cực từ các chương trình điều chỉnh phụ tải, dịch chuyển giờ sử dụng điện, giúp hệ thống điện quốc gia vận hành ổn định hơn. "Điều này cho thấy các DN đã vào cuộc rất nghiêm túc, góp phần vào mục tiêu tiết kiệm 2,64% điện năng tiêu thụ trong năm 2024, vượt yêu cầu 2% theo Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ", ông Lâm nhấn mạnh.
Thống kê sơ bộ cũng cho biết, hiện có khoảng hơn 2,5 triệu DN, đơn vị sản xuất sử dụng khoảng 82% sản lượng điện. Riêng ngành công nghiệp sử dụng khoảng 53% lượng điện.
Năm 2024, cả nước đã tiết kiệm được khoảng 2,64% lượng điện năng tiêu thụ, cho thấy các DN đã thực hiện rất tốt chủ trương sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.
Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được Quốc hội thông qua ngày 17/6/2010, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2011. Sau hơn 10 năm triển khai, đến nay cần thiết phải sửa đổi, bổ sung một số nội dung để kịp thời điều chỉnh các vấn đề phát sinh trong thực tiễn hoạt động sản xuất, cung ứng và sử dụng năng lượng.
Ông Đặng Hải Dũng - Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) nhận định, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả số 50/2010/QH12 đã tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho công tác đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, với hệ thống văn bản hướng dẫn đồng bộ như Nghị định số 21/2011/NĐ-CP, Nghị định số 17/2022/NĐ-CP. Nhiều chương trình chuyển đổi thiết bị tiêu thụ điện lạc hậu, điển hình là loại bỏ bóng đèn sợi đốt, đã giúp thay đổi nhận thức và thói quen sử dụng điện trong xã hội.
Tuy nhiên, theo ông Dũng, trong bối cảnh hiện nay, bên cạnh mục tiêu an ninh năng lượng, Việt Nam còn đối mặt với những thách thức phi truyền thống; đặc biệt là yêu cầu phát thải thấp, truy xuất nguồn gốc năng lượng trong hàng hóa xuất khẩu. Từ năm 2026, Liên minh châu Âu sẽ áp dụng cơ chế thuế carbon biên giới (CBAM), khiến DN Việt Nam xuất khẩu sang thị trường này buộc phải chứng minh được sản phẩm phát thải ít, tiêu thụ năng lượng hiệu quả.
Ngoài ra, nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng năng lượng trong bối cảnh địa chính trị biến động cũng là lý do cần nâng cao khả năng dự báo, hoạch định chiến lược sản xuất - cung ứng - sử dụng năng lượng, thông qua khuôn khổ pháp lý đủ mạnh và linh hoạt.
Ông Dũng cho biết, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi) phải làm sao xử lý được hai thách thức lớn nhất này, thông qua việc tăng cường công tác quản lý để có sự thống kê, rà soát từ đó dự báo được nhu cầu năng lượng cho nền kinh tế và chủ động hơn trong sản xuất, cung ứng và quản lý năng lượng.
Giới chuyên gia cho rằng, khi có khung pháp lý mới với cách tiếp cận đầy đủ hơn sẽ là động lực quan trọng giúp DN hướng đến các giải pháp tốt hơn trong quá trình lựa chọn công nghệ, thiết bị, nguyên vật liệu tiết kiệm năng lượng, qua đó hình thành một thị trường phát triển bền vững.
Đặc biệt, cùng với việc Luật sửa đổi được thông qua, thì các chủ trương quan trọng mà Bộ Chính trị vừa ban hành, như Nghị quyết 68 – TW/NQ về phát triển kinh tế tư nhân, sẽ là cú hích lớn cho các DN thực hiện những giải pháp tiết kiệm năng lượng, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.
M.Hương