Thủy sản Việt tìm hướng vào 'mỏ vàng' châu Âu

5 giờ trướcBài gốc

Thủy sản Việt tìm hướng mở rộng cửa vào “mỏ vàng” châu Âu. Ảnh ST

Kết quả chưa tương xứng với tiềm năng

Thủy sản là ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp khoảng 4-5% GDP và tạo việc làm cho hơn 4 triệu lao động cả nước. Tháng 7/2025, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam tiếp tục tăng trưởng, tuy nhiên tốc độ tăng trưởng đã chậm lại. Tính lũy kế 7 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu đạt 6,2 tỷ USD, tăng 17% so với cùng kỳ. Việt Nam hiện duy trì vị thế trong nhóm ba quốc gia xuất khẩu thủy sản hàng đầu thế giới. Song áp lực cạnh tranh và sự biến động của thị trường đang tác động đáng kể đến sự tăng trưởng về giá trị xuất khẩu của ngành.

Đặc biệt, do ảnh hưởng bởi chính sách thuế từ phía Chính phủ Mỹ, xuất khẩu thủy sản sẽ khó tránh khỏi tác động xấu, trực tiếp là các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản sang thị trường tiêu thụ hàng đầu này. Trong khi đó, EU được đánh giá thị trường tiêu thụ thủy sản tiềm năng, song khối lượng và giá trị xuất khẩu sang thị trường này còn thấp và liên tục phải đối diện với thách thức.

Cụ thể, theo đánh giá của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam, nhu cầu nhập khẩu thủy sản của EU là rất lớn, trên 50 tỷ USD/năm. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu thủy sản của nước ta sang thị trường này chỉ dao động trên dưới 1 tỷ USD/năm, thấp hơn rất nhiều so với các thị trường Mỹ, Trung Quốc. Chưa kể, giá trị xuất khẩu thủy sản sang thị trường này trong thời gian gần đây khá biến động.

Theo thống kê của Hiệp hội, 5 năm qua, xuất khẩu sang EU giảm tới 70-80% cả sản lượng và giá trị do vướng quy định quản lý, dữ liệu khai thác chưa đầy đủ và sự chậm trễ trong tháo gỡ khó khăn.

Điều đó cho thấy, việc tiếp cận thị trường được đánh giá là khó tính bậc nhất hiện nay như EU vẫn là bài toán khó chưa thể tìm được lời giải tối ưu nhất.

“Ngay cả trong thời điểm chịu áp lực lớn từ chính sách thuế quan của Mỹ, các doanh nghiệp gần như án binh bất động với EU, chỉ gắng gượng xoay sang thị trường khác mà chưa có chiến lược dài hạn” - đại diện một doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản chia sẻ.

Nguồn hải sản xuất khẩu vào thị trường này chủ yếu là nguồn hàng từ nuôi trồng, trong khi sản phẩm khai thác từ đánh bắt gần như khó tiếp cận hoặc phải trải qua rất nhiều khâu, thủ tục với chi phí tốn kém để xác minh nguồn gốc

Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư Trần Đình Luân

Một trong những nguyên nhân khiến thủy sản Việt Nam vẫn chưa thể có chỗ đứng vững chắc tại EU, theo TS. Nguyễn Thị Minh Phương (Trưởng Khoa Kinh tế quốc tế, Học viện Ngoại giao) là do EU đặt ra những yêu cầu rất khắt khe về chất lượng, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc. “Điều này đang là trở ngại lớn với nhiều doanh nghiệp Việt Nam, đòi hỏi cần thời gian để thích ứng” - TS. Phương nhận định.

Khó khăn lớn nhất hiện nay của ngành thủy sản Việt Nam khi vào EU là bị cảnh báo "thẻ vàng". Ảnh ST

Song, khó khăn lớn nhất hiện nay của ngành thủy sản Việt Nam khi vào thị trường này chính là cảnh báo "thẻ vàng" do vi phạm về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) bị Hội đồng châu Âu (EC) áp dụng đối với sản phẩm thủy sản có nguồn gốc từ khai thác.

Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư Trần Đình Luân thông tin, từ khi EC cảnh báo "thẻ vàng" đối với sản phẩm thủy sản khai thác của Việt Nam, giá trị xuất khẩu vào thị trường EU sụt giảm bình quân 6 - 10%/năm. Nếu trước kia, EU là thị trường nhập khẩu thủy sản lớn thứ 2 của Việt Nam (chiếm 17-20% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản), thì nay đã tụt xuống vị trí thứ 5 (sau Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc và ASEAN).

Tận dụng EVFTA, bắt đầu từ đâu?

Trong bối cảnh xuất khẩu thủy sản thủy sản Việt Nam đang nỗ lực đa dạng hóa thị trường nhằm giảm thiểu rủi ro cho doanh nghiệp, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) được kỳ vọng sẽ là “cứu cánh” cho cơ hội tiếp cận thị trường này của thủy sản Việt, từ đó giúp đa dạng hóa thị trường và giảm thiểu rủi ro thương mại.

Trên thực tế, sau khi Hiệp định được ký kết, những mặt hàng được hưởng ưu đãi ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực đã tăng trưởng khả quan, điển hình là mặt hàng tôm nguyên liệu khi mức thuế suất vào EU được giảm xuống 0%.

Tuy nhiên, theo đánh giá của Bộ NNMT, việc tận dụng ưu đãi thuế từ EVFTA còn hạn chế do doanh nghiệp khó đáp ứng tiêu chuẩn, cũng như còn hạn chế về công nghệ chế biến, sản phẩm chưa thực sự đa dạng. Sức cạnh tranh về chất lượng, thương hiệu và khả năng tham gia chuỗi phân phối của doanh nghiệp Việt vẫn yếu hơn nhiều đối thủ. Phần lớn doanh nghiệp mới dừng ở khâu chế biến sơ cấp hoặc gia công, giá trị gia tăng thấp, trong khi các khâu then chốt như nghiên cứu phát triển, xây dựng thương hiệu hay phân phối quốc tế vẫn bỏ ngỏ.

Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) được kỳ vọng sẽ là “cứu cánh” cho cơ hội tiếp cận thị trường EU của thủy sản Việt. Ảnh ST

Theo các chuyên gia, EU vừa là thị trường khó tính, vừa là cơ hội chiến lược để ngành thủy sản Việt Nam vươn lên. Bởi đây là thị trường rất quan trọng, kết nối với toàn cầu. Nếu tận dụng hiệu quả EVFTA, tăng cường năng lực cạnh tranh và tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, thủy sản Việt Nam hoàn toàn nâng cao vị thế trên bản đồ xuất khẩu thế giới và nâng tầm thương hiệu quốc gia.

Theo đó, cần có giải pháp đồng bộ ở cả ba cấp độ: Nhà nước - hiệp hội - doanh nghiệp. Nhà nước cần hoàn thiện khung pháp lý, hài hòa quy định với thực tiễn, hỗ trợ doanh nghiệp trong công tác truy xuất nguồn gốc và chứng nhận bền vững.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam đóng vai trò cầu nối thông tin, đào tạo nguồn nhân lực gián tiếp, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực tiếp cận và thương thảo với đối tác EU. Về phía doanh nghiệp, không thể chỉ trông chờ vào khâu gia công mà phải đầu tư chiều sâu cho công nghệ, phát triển sản phẩm xanh - sạch - bền vững và xây dựng thương hiệu riêng.

Đặc biệt, việc nâng cao năng lực cạnh tranh, tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế, tận dụng thương mại điện tử và học hỏi kinh nghiệm quốc tế được xem là những yếu tố then chốt giúp ngành vươn lên mạnh mẽ tại thị trường EU và toàn cầu.

Từ góc độ doanh nghiệp, đại diện một doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản cho biết, những thách thức của thị trường gây khó cho doanh nghiệp, song cũng là cơ hội để các doanh nghiệp phải chú trọng nâng cao năng lực, trách nhiệm với hàng hóa xuất khẩu.

"Khi bản thân doanh nghiệp còn làm mang tính chất đối phó, không phải thay đổi căn bản thì rủi ro luôn thường trực, nhất là trong bối cảnh hàng rào thương mại của các nước ngày càng nhiều" - đại diện doanh nghiệp chia sẻ.

Theo Bộ NNMT, liên quan đến rào cản lớn nhất của ngành hàng thủy sản Việt Nam khi vào thị trường EU là “thẻ vàng” do vi phạm IUU, Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương có biển nỗ lực để giải quyết thách thức này.

“Hiện nay, hợp tác trong giải quyết vi phạm IUU được hai bên coi trọng. EU đề nghị Việt Nam kiểm soát chặt chẽ việc tàu cá không xâm phạm vùng biển nước khác và bảo đảm hệ thống định vị hoạt động để được kiểm soát thường xuyên” - Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư cho biết.

Được biết, trong đợt kiểm tra lần thứ 5 của Đoàn Thanh tra EC vào tháng 4/2024, kết quả triển khai công tác chống khai thác IUU có sự tiến bộ so với trước nhưng chưa giải quyết dứt điểm tồn tại, hạn chế nên chưa thể gỡ được “thẻ vàng”. Hiện Bộ NNMT - cơ quan thường trực giúp Chính phủ đôn đốc giải quyết vấn đề này đang khẩn trương cùng các cơ quan chức năng, các địa phương thực thi giải pháp để đạt được theo yêu cầu khuyến nghị của EC trong năm nay.

“Việc khắc phục những hạn chế theo khuyến nghị của EC không chỉ giúp thủy sản Việt tận dụng được cơ hội EVFTA mang lại, mà còn mở ra hướng phát triển bền vững cho thủy sản Việt, khi nguồn tài nguyên được khai thác đúng cách” - ông Luân nhấn mạnh.

Mục tiêu đến năm 2030, ngành thủy sản Việt Nam tiếp tục xác định là một ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp 14 - 16 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu mỗi năm, đảm bảo kinh tế cho hàng triệu lao động.

Để đạt được mục tiêu này, bên cạnh việc tập trung phát triển thủy sản bền vững, hiện đại hóa khai thác xa bờ, tổ chức lại sản xuất theo hướng liên kết, hợp tác, phát triển công nghiệp chế biến, bảo quản và dịch vụ hậu cần, ứng dụng mạnh công nghệ số, nghiên cứu và áp dụng các công nghệ tiên tiến.

N.LỘC

Nguồn Kiểm Toán : http://baokiemtoan.vn/thuy-san-viet-tim-huong-vao-mo-vang-chau-au-42557.html