Tiến sĩ trẻ với triển vọng về thuốc chống ung thư

3 giờ trướcBài gốc

TS. Lê Quốc Việt - Phó Trưởng Khoa Dược, Trưởng Bộ môn Công nghệ dược phẩm và Quản lý dược, Trường Đại học Tôn Đức Thắng là một trong top 20 ứng viên của Giải thưởng Khoa học Công nghệ Quả Cầu Vàng năm 2025.

TS. Lê Quốc Việt - Phó Trưởng Khoa Dược, Trưởng Bộ môn Công nghệ dược phẩm và Quản lý dược, Trường Đại học Tôn Đức Thắng.

Đi trên những thất bại

Chứng kiến bà mắc ung thư và chịu nhiều tác dụng phụ từ các đợt thuốc hóa trị như rụng tóc, nôn ói và không ăn uống được, anh thấu cảm được cảm giác bất lực của người bệnh khi phải chịu đựng không chỉ ung thư mà còn do thuốc điều trị.

Anh tự hỏi, vì sao các thuốc điều trị ung thư hiện nay lại có quá nhiều tác dụng phụ như vậy? Để trả lời câu hỏi đó, tiến sĩ trẻ đã dành cả thanh xuân để theo đuổi con đường phát triển thuốc với hy vọng tạo ra những phương pháp điều trị hiệu quả hơn và ít tác dụng phụ hơn. Và cơ duyên đến với ngành Dược của tiến sĩ trẻ được khởi nguồn từ bà ngoại của mình như thế.

Sau khi tốt nghiệp Khoa Dược, Đại học Y Dược TPHCM, anh Việt nhận học bổng toàn phần chương trình kết hợp thạc sĩ - tiến sĩ tại Trường Dược, Đại học Quốc gia Seoul, Hàn Quốc.

Trong quá trình làm nghiên cứu sinh, anh nhận ra, để phát triển một loại thuốc mới, không chỉ cần công thức bào chế, mà còn đòi hỏi sự kết hợp chặt chẽ kiến thức lý thuyết và thực nghiệm nâng cao từ nhiều lĩnh vực liên ngành như hóa học hữu cơ, công nghệ sinh học, sinh học phân tử, sinh học tế bào, dược lý và dược động học…

Giai đoạn 1 - 2 năm đầu tiên tại Hàn Quốc với anh giống như “đi trong sương mờ”, bởi khối lượng kiến thức và hàng loạt kỹ thuật mới chiếm trọn tâm sức, trí lực, hễ thí nghiệm… lại thất bại.

“Cảm giác bị thất bại nhiều lần khiến mình hoài nghi về năng lực của bản thân, mình tự hỏi có thật sự đủ giỏi, đủ kiên nhẫn để tiếp tục đi trên con đường này không khi mọi nỗ lực, cố gắng của mình đều dẫn đến thất bại”, tiến sĩ Việt nhớ lại.

Khi động lực trở về con số 0, muốn bỏ về nước, tiến sĩ trẻ lại nhớ về bà của mình để học cách nhẫn nại, bình tĩnh hơn trước mỗi quyết định mạo hiểm. Và để rồi, có thí nghiệm thất bại đáng nhớ đến mức giờ nghĩ lại, anh vẫn mỉm cười.

“Mình đã thất bại nhiều lần, tốn cả năm trời nuôi cấy tế bào miễn dịch phân lập từ tủy xương chuột nhưng không thành công. Nếu không có tế bào này, mình không thể tiếp tục các thử nghiệm tiếp theo.

Một năm sau, mình chợt thử lại lần nữa và may mắn đã thành công. Đó là minh chứng, một bước ngoặt lớn trong định hướng nghiên cứu của mình, từ đó, mình mới có thể tiếp tục các thử nghiệm đánh giá và sàng lọc hiệu quả, tác động của các thuốc nghiên cứu”, anh nói.

Giờ nghĩ lại, nếu ngày đó bỏ cuộc, có lẽ anh đã đánh mất cả một hướng nghiên cứu đầy thú vị. Chính vì thế, anh Việt đúc kết rằng thất bại đôi khi không phải vì mình kém cỏi, mà chỉ vì mình chưa tích lũy đủ kinh nghiệm.

Có những kinh nghiệm mà sách vở không bao giờ dạy, chỉ có thử, sai, rồi chiêm nghiệm từ chính những lần vấp ngã mới giúp mình trưởng thành hơn. Mỗi thất bại, nếu biết rút ra bài học và tìm một hướng đi khác, lại chính là một phần không thể thiếu trên hành trình làm khoa học.

TS. Lê Quốc Việt hướng dẫn sinh viên thực hành thí nghiệm.

Nghiên cứu “hệ vaccine” tận dụng kháng nguyên ung thư nội tại

Theo TS. Lê Quốc Việt, hiện nay, hệ phân phối thuốc nano đang được nghiên cứu mạnh mẽ trong điều trị bệnh, với nhiều vật liệu từ hữu cơ đến vô cơ được ứng dụng để tổng hợp thành hệ nano có khả năng hướng đích và giảm tác dụng phụ của thuốc.

Tuy nhiên, hạn chế lớn của các vật liệu nano này là nguy cơ tích lũy lâu dài trong cơ thể, trong khi chưa có nhiều nghiên cứu toàn diện về tính an toàn và độc tính. Do đó, dù đạt hiệu quả điều trị cao trong thử nghiệm, nhiều nghiên cứu vẫn gặp rào cản khi cân nhắc ứng dụng lâm sàng.

Từ thực tế đó, anh đã chọn hướng đi khác, tập trung vào các vật liệu tự nhiên hoặc vật liệu có tính tương thích sinh học, dễ phân hủy, nhằm phát triển hệ nano phân phối thuốc an toàn hơn, có tiềm năng được chấp thuận khi thử nghiệm lâm sàng.

Hướng nghiên cứu chính của anh đã kết hợp hệ nano với liệu pháp miễn dịch, tận dụng khả năng kích hoạt hệ miễn dịch để tấn công chọn lọc tế bào ung thư. Cách tiếp cận này giúp tăng hiệu quả điều trị, đồng thời giảm tác dụng phụ nặng nề thường gặp ở liệu pháp hóa trị truyền thống.

Điển hình, anh đã nghiên cứu, phát triển một hệ phân phối thuốc nano đa chức năng, có thể bám chọn lọc vào tế bào khối u. Thuốc kích thích miễn dịch được mang bởi hệ nano sẽ thu hút và hoạt hóa các tế bào miễn dịch tại vị trí khối u, đóng vai trò như một hệ vaccine tận dụng kháng nguyên ung thư nội tại.

Liệu pháp kết hợp này không chỉ giúp giải quyết khối u ban đầu mà còn thúc đẩy hệ miễn dịch phát hiện hoạt động hiệu quả hơn, ức chế và ngăn ngừa tái phát khối u.

“Hiện tại, mình đang tiếp tục phát triển các hệ nano từ các vật liệu sinh học và các chất bổ trợ, sử dụng các kỹ thuật bào chế, biến đổi tính chất bề mặt khác nhau nhằm làm tăng hiệu quả của vaccine trong điều trị ung thư”, anh Việt nói.

"Nếu ví công việc nghiên cứu như một môn thể thao, mình nghĩ nó giống như leo núi. Càng đi lên, con đường càng dốc và nhiều thử thách, nhưng mỗi khi dừng lại ở một trạm nghỉ, nhìn xuống chặng đường đã qua, mình lại thấy niềm vui và tự hào vì đã chinh phục thêm một bước ngoặt lớn", TS Lê Quốc Việt.

TS. Lê Quốc Việt đã công bố 31 bài báo quốc tế thuộc danh mục ISI (26 bài Q1, 5 bài Q2, trong đó nhiều công trình được đăng trên tạp chí uy tín như ACS nano, Advanced Materials, Advanced Functional Materials, Biomaterials, Nature communication...), 3 bằng sáng chế Hàn Quốc, có 2 sản phẩm chuyển giao công nghệ cho công ty ở Việt Nam.

Hướng nghiên cứu của anh tập trung phát triển các vật liệu sinh học mới trong bào chế thuốc nano; phát triển hệ phân phối thuốc nano ứng dụng trong điều trị ung thư; đánh giá hoạt tính của hệ thuốc nano trên hệ miễn dịch; ứng dụng công nghệ thuốc nano trong phát triển vaccine thế hệ mới...

Châu Linh

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/tien-si-tre-voi-trien-vong-ve-thuoc-chong-ung-thu-post1780248.tpo