Trầm cảm sau sinh - căn bệnh nguy hiểm thầm lặng

6 giờ trướcBài gốc

Đáng lo ngại, những năm gần đây, không ít vụ việc đau lòng đã xảy ra khi trong cơn tuyệt vọng, các bà mẹ mắc trầm cảm sau sinh đã bạo hành chính con ruột của mình.

Bác sĩ Bệnh viện Tâm thần Mai Hương khám cho bệnh nhân bị trầm cảm sau sinh. Ảnh: Bảo Ngọc

Bệnh lý không thể xem nhẹ

Tại Việt Nam, các nghiên cứu từ năm 2010 đến 2023 cho thấy tỉ lệ trầm cảm sau sinh dao động khá lớn, từ 8,2% - 48,1%, tùy thuộc vào phương pháp đánh giá, khu vực khảo sát và thời điểm theo dõi sau sinh (từ 1 tháng đến 1 năm). Tuy nhiên, nhiều người vẫn coi nhẹ căn bệnh này, cho rằng đó chỉ là “tâm trạng không tốt sau sinh”.

Theo BSCKII Huỳnh Thị Hiên - bác sĩ Sản phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, sau sinh có hai trạng thái tâm lý cần được phân biệt rõ ràng. Thứ nhất là hiện tượng “buồn chán sau sinh” (postpartum blues), thường gặp ở nhiều sản phụ trong 2 - 3 ngày đầu sau sinh. Người mẹ có thể trở nên dễ xúc động, hay khóc, lo lắng, khó ngủ, cảm thấy mình không đủ khả năng chăm sóc con. Đây là dạng rối loạn nhẹ, thường chỉ kéo dài 1 - 2 tuần rồi tự hết mà không cần điều trị đặc biệt. Trầm cảm sau sinh, ngược lại, là bệnh lý nghiêm trọng hơn, kéo dài và ảnh hưởng sâu sắc đến sinh hoạt hằng ngày. Người bệnh thường xuyên mất ngủ, mệt mỏi, chán ăn hoặc ăn vô độ, mất hứng thú với mọi hoạt động, thờ ơ với con và gia đình. Nhiều trường hợp còn cảm thấy tội lỗi, tuyệt vọng, thậm chí có ý nghĩ tự tử hoặc làm hại con.

Theo bác sĩ Huỳnh Thị Hiên, trầm cảm sau sinh thường bắt nguồn từ sự thay đổi hormone đột ngột sau sinh, cộng hưởng với áp lực chăm con, thiếu ngủ, mâu thuẫn gia đình hoặc khó khăn kinh tế... Những phụ nữ có tiền sử rối loạn tâm thần hoặc từng trải qua biến cố trong thai kỳ càng dễ rơi vào tình trạng này. Điều đáng lo ngại là phần lớn các bà mẹ không nhận ra mình đang mắc bệnh, hoặc gia đình cho rằng đó chỉ là “tâm trạng không vui” rồi sẽ tự hết. Sự chậm trễ trong phát hiện khiến bệnh trở nên nặng hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của cả mẹ và bé.

Cần phát hiện sớm, điều trị kịp thời

Các chuyên gia khuyến cáo, người mẹ cần đi khám ngay khi có các dấu hiệu như buồn chán, lo lắng kéo dài trên 2 tuần; cảm thấy nặng nề, tuyệt vọng; không ngủ được dù rất mệt; hoặc xuất hiện ý nghĩ làm hại bản thân, làm hại con... Với trường hợp nhẹ, sự quan tâm của gia đình cùng chế độ nghỉ ngơi, dinh dưỡng hợp lý, vận động nhẹ và trò chuyện chia sẻ có thể giúp cải thiện đáng kể. Trường hợp nặng cần được trị liệu tâm lý chuyên sâu hoặc dùng thuốc chống trầm cảm theo chỉ định bác sĩ. Dù đang cho con bú, vẫn có nhóm thuốc an toàn nếu được kê đơn đúng cách.

Bên cạnh việc điều trị kịp thời, trầm cảm sau sinh cần được chủ động phòng ngừa ngay từ giai đoạn mang thai. Phụ nữ mang thai nên được tư vấn sớm về nguy cơ mắc bệnh, đồng thời được hướng dẫn cách nhận biết các dấu hiệu bất thường để kịp thời can thiệp. Sau sinh, cần tạo điều kiện để người mẹ được nghỉ ngơi, hồi phục thể chất và tinh thần. Thực tế cho thấy, những người mẹ được ngủ đủ giấc, ăn uống lành mạnh, vận động nhẹ nhàng và thường xuyên trò chuyện, chia sẻ với người thân có tỉ lệ mắc trầm cảm sau sinh thấp hơn rõ rệt. Ngược lại, sự cô đơn, thiếu hỗ trợ và căng thẳng kéo dài là những yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến căn bệnh này.

Đáng chú ý, chế độ dinh dưỡng phục hồi cho phụ nữ sau sinh rất quan trọng để phòng tránh bệnh trầm cảm. Sự thiếu hụt các chất dinh dưỡng như vitamin B, acid béo omega-3, vitamin D, kẽm có liên quan đến nguy cơ gặp phải các triệu chứng trầm cảm cao hơn, bao gồm cả những triệu chứng liên quan đến trầm cảm sau sinh. Do đó, phụ nữ sau sinh cần một chế độ ăn uống đủ chất, giàu dinh dưỡng tăng cường các nhóm vitamin B, vitamin D, kẽm, omega-3... tránh việc ăn uống “kiêng khem” quá đà không chỉ giúp phục hồi sau sinh mà còn giảm nguy cơ trầm cảm sau sinh và rối loạn tâm trạng.

Ngoài chế độ dinh dưỡng hợp lý, người phụ nữ sau sinh cần chủ động phòng ngừa trầm cảm bằng cách duy trì tinh thần cởi mở và lối sống tích cực. Việc sớm giao lưu, tiếp xúc với mọi người xung quanh sẽ giúp người mẹ giảm bớt áp lực, suy nghĩ lạc quan hơn và hạn chế căng thẳng trong cuộc sống. Chia sẻ với người thân, bạn bè, gia đình trong và sau thời gian ở cữ cũng là cách hữu hiệu để giữ tinh thần thoải mái, phục hồi sức khỏe, hòa nhập nhanh với cuộc sống, qua đó giảm nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh.

Ngoài ra, tham gia các nhóm “mẹ bỉm” trên mạng xã hội có thể giúp phụ nữ sau sinh bớt cô đơn, nhận được sự đồng cảm và động viên tinh thần. Bên cạnh đó, vận động nhẹ nhàng mang lại hiệu quả tích cực trong việc nâng cao tinh thần và cải thiện cảm xúc. Các bà mẹ có thể lựa chọn những bộ môn phù hợp như yoga, thiền hoặc các bài tập đơn giản tại nhà để giúp cơ thể dẻo dai và tâm trí thư thái hơn.

Trầm cảm sau sinh không phải là hiện tượng hiếm gặp, nhưng vẫn chưa được nhìn nhận đúng mức tại Việt Nam. Do đó, thay vì coi nhẹ, xã hội cần thay đổi cách tiếp cận, xem đây là một bệnh lý cần được quan tâm và can thiệp đúng lúc, để mỗi bà mẹ được sống khỏe mạnh, hạnh phúc và nuôi dưỡng con bằng tình yêu thương trọn vẹn.

Gia Phong

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/tram-cam-sau-sinh-can-benh-nguy-hiem-tham-lang-719323.html