Trí thức Việt tại Pháp: 'Không nhất thiết trở về mới là cống hiến'

một ngày trướcBài gốc

Sống và làm việc tại Pháp hơn 10 năm, chị Đào Thị Thu Thủy - Giám đốc chương trình MBA tại Trường Kinh doanh IPAG, đồng thời giữ vai trò Chánh văn phòng AVSE Global – mạng lưới chuyên gia trí thức Việt Nam toàn cầu cho rằng, Việt Nam cần định nghĩa lại khái niệm "trí thức quay về".

"Không phải ai cũng có điều kiện hoặc mong muốn hồi hương. Nhưng bất kỳ ai cũng có thể cống hiến cho đất nước, nếu có cơ chế phù hợp và được trao cơ hội", chị Thủy nói.

Thay vì tập trung vào việc "trở về" theo nghĩa vật lý, chị theo đuổi mô hình cống hiến xuyên biên giới, trong đó, người Việt ở nước ngoài đóng góp tri thức, kinh nghiệm và kết nối quốc tế từ xa cho các chương trình phát triển tại Việt Nam.

Khoảng trống giữa người tài và cơ chế

Theo thống kê từ Bộ Ngoại giao, năm 2024, chỉ khoảng 20–30% du học sinh tự túc quay về nước sau khi tốt nghiệp. Số còn lại phần lớn ở lại nước ngoài làm việc, hoặc di chuyển sang nước thứ ba.

Chị Đào Thị Thu Thủy - Giám đốc chương trình MBA tại Trường Kinh doanh IPAG.

Một phần nguyên nhân, theo chị Thủy, đến từ khoảng trống giữa người tài và hệ thống trong nước.

Nhiều bạn trẻ giỏi, có chuyên môn và động lực cống hiến, nhưng chưa thấy rõ vai trò của mình ở đâu, hoặc không biết bắt đầu từ đâu. Các cơ hội đóng góp chưa được công bố minh bạch, thiếu phản hồi, hoặc chưa có cơ chế đánh giá và ghi nhận cụ thể", chị Thủy phân tích.

Bản thân chị Thủy từng nhận được nhiều đề nghị làm việc ở nước ngoài nhưng lựa chọn hướng đi linh hoạt hơn: Vừa làm việc trong hệ thống học thuật quốc tế, vừa tham gia hỗ trợ các dự án phát triển tại Việt Nam.

Trong vai trò tại AVSE Global, chị cùng các đồng nghiệp phối hợp với nhiều bộ, ngành và địa phương, triển khai các chương trình tư vấn chính sách, đào tạo cán bộ, kết nối chuyên gia trong các lĩnh vực như tài chính, giáo dục, đổi mới sáng tạo, ESG...

Đề xuất cơ chế cống hiến từ xa

Một trong những đề xuất mà chị Thủy đang theo đuổi là xây dựng một Cổng nhân tài quốc gia, nơi chuyên gia trong và ngoài nước có thể đăng ký đóng góp cho các dự án, tư vấn chính sách, chuyển giao công nghệ hoặc giảng dạy từ xa.

Chị Đào Thị Thu Thủy: ‘Không nhất thiết trở về mới là cống hiến’.

"Nếu có nền tảng rõ ràng, có quy trình tuyển chọn, phản hồi và ghi nhận minh bạch, thì nhiều người sẽ sẵn sàng đóng góp, kể cả chỉ một giờ mentoring hoặc viết đề xuất chính sách", chị Thủy nói.

Cùng với đó là mô hình "phòng lab chính sách vùng", tức không gian đổi mới tại các địa phương, nơi chính quyền, người trẻ, doanh nghiệp và chuyên gia có thể cùng thử nghiệm các ý tưởng mới, từ chính sách chuyển đổi số, mô hình tài chính vi mô, cho đến chương trình phát triển giáo dục.

Những mô hình này, theo chị Thủy, không chỉ tạo cơ hội cho trí thức trẻ thử sức mà còn giúp các tỉnh, thành thu hút nguồn lực chất lượng cao từ cộng đồng người Việt toàn cầu.

Kinh nghiệm từ Pháp và bài học cho Việt Nam

Trong hệ thống giáo dục đại học Pháp, chị Thủy được giao quyền thiết kế chương trình MBA, giảng dạy học phần chuyên sâu, và tham gia hội đồng học thuật, những cơ hội mà theo chị, người trẻ ở Việt Nam còn ít tiếp cận được.

"Sự khác biệt không chỉ ở tài chính, mà ở văn hóa quản trị nhân tài. Ở Pháp, nếu bạn chứng minh được năng lực, bạn sẽ được trao quyền không cần chờ đến khi đủ tuổi, đủ thâm niên", chị Thủy nói.

Từ trải nghiệm đó chị cho rằng, nếu Việt Nam muốn thu hút và giữ chân người tài, cần tạo ra một hệ sinh thái minh bạch, có không gian thử nghiệm, đánh giá khách quan và cơ chế khuyến khích đổi mới.

Ngoài ra, việc thiết lập các kênh đối thoại chính sách mở với người Việt ở nước ngoài cũng là yếu tố quan trọng, giúp người trẻ cảm thấy họ được lắng nghe và có thể tạo ra ảnh hưởng tích cực.

“Đừng đợi đủ giỏi mới bắt đầu cống hiến”

Khi được hỏi lời khuyên dành cho các bạn trẻ Việt ở nước ngoài đang phân vân giữa trở về và ở lại, chị Thủy cho rằng, câu hỏi quan trọng hơn là: “Tôi có thể bắt đầu đóng góp từ đâu, ngay bây giờ?”.

Cống hiến không cần phải là dự án lớn hay vai trò cao. Đó có thể là chia sẻ kinh nghiệm với sinh viên trong nước, hỗ trợ xây dựng chương trình đào tạo, hoặc giới thiệu công nghệ mới cho một doanh nghiệp địa phương", chị Thủy nói.

Theo chị, việc chờ đến khi “đủ giỏi” mới bắt đầu, sẽ khiến cơ hội bị trôi qua. “Giá trị nằm ở việc bạn bắt đầu từ điều nhỏ, nhưng liên tục và có định hướng”.

Mô hình đóng góp xuyên biên giới: Xu hướng tất yếu

Trong bối cảnh Việt Nam hướng tới mục tiêu phát triển xanh, chuyển đổi số và hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, việc huy động trí thức Việt trên khắp thế giới trở thành một yếu tố chiến lược.

Chị Đào Thị Thu Thủy – Giám đốc chương trình MBA tại Pháp.

Tuy nhiên, thay vì tập trung vào việc “hồi hương” theo nghĩa cư trú, các chuyên gia cho rằng, cần xây dựng mô hình đóng góp linh hoạt hơn, trong đó người Việt ở nước ngoài có thể tham gia từ xa, theo dự án, hoặc theo vai trò tư vấn độc lập.

Chị Thủy là một ví dụ điển hình cho mô hình này. Dù ở Pháp, chị vẫn tham gia trực tiếp vào quá trình thiết kế chính sách, tổ chức các diễn đàn trí thức, kết nối chuyên gia cao cấp cho các chương trình của Nhà nước Việt Nam.

“Khi hệ thống mở ra, người trẻ sẽ tự tìm cách bước vào. Điều quan trọng là chúng ta có sẵn sàng mở cửa không”, chị Thủy nói.

Nguồn SVVN : https://svvn.tienphong.vn/tri-thuc-viet-tai-phap-khong-nhat-thiet-tro-ve-moi-la-cong-hien-post1765486.tpo