Tu-22M3 trên Biển Đen và cuộc đua phòng không mới

11 giờ trướcBài gốc

Trong bối cảnh môi trường an ninh châu Âu và toàn cầu tiếp tục căng thẳng, Nga đưa oanh tạc cơ Tu-22M3 trở lại tuần tra trên Biển Đen, Thủy quân lục chiến Mỹ chính thức biên chế hệ thống phòng không cơ động MADIS, trong khi Thụy Điển mở rộng mạng lưới IRIS-T SLS để gia cố phòng không tầm thấp. Ba diễn biến này cùng phản ánh xu hướng tập trung vào năng lực tấn công tầm xa và phòng không nhiều tầng, thích ứng với mối đe dọa tên lửa và UAV ngày càng gia tăng.

Oanh tạc cơ Tu-22M3 của Nga trở lại Biển Đen

Ngày 16.12, Nga triển khai các oanh tạc cơ tầm xa Tu-22M3 thực hiện chuyến bay tuần tra kéo dài hơn 5 giờ trên vùng trời quốc tế phía trên Biển Đen. Theo Bộ Quốc phòng Nga, chuyến bay được các tiêm kích Su-35S và Su-27 hộ tống, được mô tả là hoạt động huấn luyện thường lệ và tuân thủ luật pháp quốc tế.

Dù được nhấn mạnh là phi khiêu khích, các chuyến bay loại này vẫn thường xuyên bị NATO theo dõi và đánh chặn trong khuôn khổ nhiệm vụ tuần tra không phận thường trực. Biển Đen được xem là khu vực nhạy cảm, nơi thời gian cảnh báo sớm bị rút ngắn và hoạt động quân sự dễ tạo ra hiệu ứng răn đe chiến lược.

Máy bay ném bom Tu-22M3 Backfire của Nga, có tốc độ gần Mach 2 và được trang bị tên lửa hành trình tầm xa Kh-22 và Kh-101, đang tuần tra trên Biển Đen - Ảnh: Wikicommons

Thông số kỹ thuật và vai trò tác chiến của Tu-22M3

Tu-22M3, NATO định danh là Backfire, là oanh tạc cơ siêu thanh cánh cụp cánh xòe được phát triển từ thời Chiến tranh Lạnh nhưng vẫn giữ vai trò quan trọng trong lực lượng không quân tầm xa của Nga. Máy bay sử dụng hai động cơ NK-25, có thể đạt tốc độ gần Mach 1,9 (2346,5 km/h).

Bán kính tác chiến của Tu-22M3 được ước tính trong khoảng 2.400 - 2.500 km, tùy cấu hình nhiệm vụ. Ban đầu được thiết kế để tấn công các cụm tàu sân bay NATO, Tu-22M3 hiện được sử dụng như nền tảng tấn công từ xa đa nhiệm, có khả năng đánh mục tiêu trên biển và trên đất liền mà không cần xâm nhập sâu vào vùng phòng không đối phương.

Kết hợp Kh-22 và Kh-101 trên hướng Biển Đen

Trong đợt tuần tra trên Biển Đen, Tu-22M3 được cho là mang theo hai loại tên lửa có tính chất bổ sung cho nhau. Kh-22 là tên lửa chống hạm siêu thanh cỡ lớn, có thể đạt tốc độ trên Mach 4 (4940 km/h) và mang đầu đạn nặng gần 1 tấn, được thiết kế để xuyên thủng các hệ thống phòng không hải quân dày đặc.

Kh-101 là tên lửa hành trình cận âm hiện đại, bay thấp, có tầm bắn xa và khả năng tàng hình tương đối, thích hợp cho các đòn tấn công chính xác vào mục tiêu cố định như căn cứ quân sự, trung tâm chỉ huy hay hạ tầng năng lượng.

Sự kết hợp giữa Kh-22 tốc độ cao và Kh-101 bay thấp tạo ra thách thức đáng kể cho hệ thống phòng không, buộc đối phương phải xử lý đồng thời mối đe dọa siêu thanh từ trên cao và mục tiêu hành trình khó phát hiện ở độ cao thấp. Với yểm trợ của tiêm kích hộ tống, Tu-22M3 tiếp tục là công cụ để Nga thể hiện năng lực tấn công tầm xa và răn đe chiến lược tại khu vực Biển Đen.

Đối với NATO, các chuyến bay như vậy nhấn mạnh nhu cầu duy trì cảnh giới sớm, mạng lưới phòng không - phòng thủ tên lửa nhiều tầng và hiện diện không quân thường trực quanh Biển Đen, khi những nền tảng từ thời Chiến tranh Lạnh vẫn tác động đáng kể đến cán cân an ninh khu vực.

MADIS tăng cường lá chắn di động chống UAV cho Thủy quân lục chiến Mỹ

Thủy quân lục chiến Mỹ (USMC) đã chính thức tiếp nhận hệ thống phòng không cơ động Marine Air Defense Integrated System (MADIS) ở giai đoạn sản xuất loạt đầy đủ, đánh dấu bước chuyển từ thử nghiệm sang triển khai tác chiến thực tế. Động thái này nhằm tăng cường bảo vệ lực lượng viễn chinh trước mối đe dọa ngày càng lớn từ UAV và các mục tiêu bay thấp.

Theo thông báo ngày 15.12, MADIS đã được đưa vào biên chế cho các đơn vị tuyến đầu, trở thành một thành phần nòng cốt trong quá trình hiện đại hóa phòng không mặt đất của USMC. Hệ thống được phát triển trên cơ sở kinh nghiệm chiến trường gần đây, nơi UAV giá rẻ và phương tiện bay thấp gây sức ép lên ưu thế trên không truyền thống.

Thủy quân lục chiến Mỹ đã bắt đầu biên chế hàng loạt hệ thống MADIS, mang năng lực phòng thủ cơ động trước máy bay không người lái và các mối đe dọa trên không tầm thấp - Ảnh: DVIDS

Cấu hình tổ hợp MADIS

Một tổ hợp MADIS tiêu chuẩn gồm hai xe chiến thuật hạng nhẹ JLTV do Oshkosh Defense sản xuất, mỗi xe đảm nhiệm nhiệm vụ khác nhau. Phiên bản Mk1 được trang bị tháp vũ khí điều khiển từ xa Kongsberg RS6, pháo 30 mm XM914E1, súng máy đồng trục 7,62 mm và khả năng tích hợp tên lửa phòng không Stinger, đảm nhiệm vai trò tiêu diệt máy bay cánh cố định và cánh quay.

Phiên bản Mk2 tập trung vào chống UAV, tích hợp radar RPS-42, cảm biến quang - hồng ngoại, hệ thống tác chiến điện tử và chức năng chỉ huy - kiểm soát cho toàn bộ tổ hợp. Sự phân chia này cho phép MADIS vừa phát hiện, bám bắt mục tiêu, vừa triển khai hỏa lực và biện pháp mềm một cách phối hợp.

Năng lực tác chiến và triển khai

Sự kết hợp giữa radar, cảm biến quang - hồng ngoại, tác chiến điện tử và hỏa lực cho phép MADIS phát hiện, phân loại và đối phó với mục tiêu trên không cả khi đứng yên lẫn đang cơ động. Hệ thống có thể sử dụng gây nhiễu điện tử với UAV cỡ nhỏ, đồng thời đánh chặn bằng pháo hoặc tên lửa đối với mục tiêu nguy hiểm hơn.

So với các nguyên mẫu trước, phiên bản sản xuất loạt được nâng cấp đáng kể về phần mềm, thuật toán dẫn bắn và khả năng liên kết cảm biến - vũ khí, giúp rút ngắn chu trình tiêu diệt mục tiêu bay thấp, khó phát hiện.

Các kíp chiến đấu của USMC đã hoàn thành huấn luyện và bắn đạn thật với MADIS tại Trung tâm tác chiến không - bộ binh Twentynine Palms (California, Mỹ). Trước đó, các phiên bản sản xuất ban đầu đã được thử nghiệm tại Yuma Proving Ground và trong các cuộc tập trận tại Hawaii cũng như Philippines, qua đó kiểm chứng khả năng triển khai nhanh từ tàu đổ bộ và bảo vệ các đơn vị phân tán trên đảo.

Thụy Điển mở rộng IRIS-T SLS trước đe dọa tên lửa và UAV Nga

Thụy Điển đã đặt mua thêm các bệ phóng thuộc hệ thống phòng không tầm ngắn IRIS-T SLS từ tập đoàn Diehl Defence (Đức), nhằm mở rộng năng lực phòng không mặt đất trong bối cảnh môi trường an ninh Bắc Âu ngày càng căng thẳng. Động thái này phản ánh nỗ lực tăng tốc hiện đại hóa phòng không khi xung đột tại Ukraine cho thấy vai trò then chốt của mạng lưới phòng không nhiều tầng, cơ động và phân tán.

Diehl Defence ngày 11.12 xác nhận đã nhận đơn đặt hàng mới từ Cơ quan Quản lý vật tư quốc phòng Thụy Điển (FMV), bao gồm bệ phóng IRIS-T SLS cùng gói bảo đảm hậu cần, phụ tùng và hỗ trợ kỹ thuật. Đây là bước tiếp nối quan hệ hợp tác lâu dài, trong đó Thụy Điển không chỉ là khách hàng mà còn là đối tác phát triển của dòng tên lửa IRIS-T.

IRIS-T SLS là hệ thống phòng không tầm ngắn cơ động, sử dụng tên lửa dẫn đường hồng ngoại ảnh nhiệt có độ linh hoạt cao để đánh chặn máy bay bay thấp, trực thăng, tên lửa hành trình và máy bay không người lái - Ảnh: Bộ Quốc phòng Thụy Điển

Vai trò của IRIS-T SLS trong lưới phòng không Thụy Điển

Trọng tâm của thương vụ là tên lửa IRIS-T, loại tên lửa dẫn đường hồng ngoại thế hệ mới với góc quan sát rộng, khả năng chống nhiễu cao và độ cơ động lớn nhờ điều khiển vector lực đẩy. IRIS-T được sử dụng cho cả nhiệm vụ phòng không mặt đất và trên không, cho phép tiêu diệt máy bay, trực thăng, UAV và tên lửa hành trình bay thấp.

Một ưu điểm đáng chú ý là Thụy Điển sử dụng cùng một dòng tên lửa cho không quân và lực lượng phòng không mặt đất, giúp đơn giản hóa hậu cần và bảo đảm nguồn dự trữ đạn. IRIS-T SLS được bố trí ở tầng phòng không tầm thấp, bảo vệ các lữ đoàn cơ động và mục tiêu quan trọng trước các mối đe dọa xuất hiện đột ngột ở độ cao thấp.

Tại Thụy Điển, IRIS-T SLS đóng vai trò bổ sung cho các hệ thống phòng không tầm trung và tầm xa, thay vì thay thế chúng. Các tài liệu mua sắm công khai cho thấy nước này đang đầu tư song song vào bệ phóng mới, radar tầm ngắn hiện đại và hệ thống chỉ huy - kiểm soát để hình thành cấu trúc phòng không lục quân thống nhất.

Quyết định mở rộng IRIS-T SLS gắn liền với bài học từ Ukraine, nơi UAV và tên lửa hành trình giá rẻ gây áp lực lớn lên phòng không truyền thống. Trước đó, vào giữa năm 2025, Thụy Điển đã ký hợp đồng mua bảy tổ hợp IRIS-T SLM tầm trung nhằm tạo lớp bảo vệ ở tầm cao hơn. Việc tăng cường SLS giúp khép kín phòng thủ tầm thấp, trong khi các hệ thống như Patriot và SLM đảm nhiệm mục tiêu xa và cao hơn trong một cấu trúc phòng không nhiều tầng.

Tuệ Nhân

Nguồn Lâm Đồng : https://baolamdong.vn/tu-22m3-tren-bien-den-va-cuoc-dua-phong-khong-moi-411298.html