Từ bảo tàng đến bàn ăn: Chuyện về ổ bánh mì 5.000 năm tuổi 'gây sốt'

2 ngày trướcBài gốc

Tại vùng đất Trung Anatolia (Thổ Nhĩ Kỳ), nơi từng là trung tâm sinh sống của cư dân thời kỳ đồ đồng, các nhà khảo cổ vừa khai quật được một ổ bánh mì bị chôn vùi suốt hơn 5.000 năm. Điều bất ngờ là ổ bánh này không chỉ nguyên vẹn về hình dáng mà còn vừa được một tiệm bánh địa phương “hồi sinh” công thức – và nhanh chóng trở thành món ăn gây sốt trong cộng đồng.

Bánh mì Küllüoba hiện đại

Di sản nướng than từ thời tiền sử

Ổ bánh được tìm thấy tại khu khảo cổ Küllüoba, gần thành phố Eskisehir, trong tình trạng bị cháy đen, đường kính khoảng 12cm, hình dẹt tròn như bánh kếp. Đây là chiếc bánh mì nướng cổ nhất từng được khai quật nguyên vẹn.

Theo nhóm khảo cổ, chiếc bánh được chôn dưới bậc cửa một ngôi nhà xây khoảng năm 3300 TCN – có thể là một nghi lễ cầu mong sung túc trong đời sống cư dân xưa.

Bánh mì cổ đại Küllüoba

“Tôi đã làm khảo cổ bao nhiêu năm, nhưng lần đầu tiên thấy một chiếc bánh nguyên hình như vậy,” nhà khảo cổ Murat Turkteki, trưởng nhóm khai quật, chia sẻ. “Thường chúng tôi chỉ tìm được những mẩu vụn.”

Ổ bánh sau đó được đưa về trưng bày tại Bảo tàng khảo cổ học Eskisehir từ tháng 9/2024 và thu hút sự chú ý của cả cộng đồng.

Một công thức cổ, một câu chuyện mới

Cảm động trước hiện vật quý hiếm này, Thị trưởng Eskisehir Ayse Unluce nảy ra ý tưởng phục dựng công thức bánh cổ. Các phân tích cho thấy chiếc bánh được làm từ lúa mì emmer xay thô (giống lúa cổ đã tuyệt chủng tại Thổ Nhĩ Kỳ), hạt đậu lăng, và dùng lá cây chưa xác định để tạo men.

Để gần với công thức gốc, các thợ bánh địa phương đã thay thế bằng lúa mì Kavilca – giống lúa cổ chịu hạn tốt, kết hợp với bulgur và đậu lăng. Kết quả là một loại bánh thơm bùi, chắc ruột, ít gluten, không chất bảo quản – lại mang theo hương vị của lịch sử.

Lúa mì Emmer: Được mệnh danh là "lúa mì của người La Mã", Emmer sở hữu hạt giàu protein, chất xơ và gluten thấp, phù hợp với chế độ ăn lành mạnh.

Lúa mì Kavilca: Thuộc nhóm einkorn (lúa mì một hạt), Kavilca có hạt nhỏ nhưng dinh dưỡng vượt trội, chịu được khí hậu khắc nghiệt. Đây là lựa chọn lý tưởng cho sản phẩm hữu cơ nhờ khả năng kháng sâu bệnh tự nhiên.

Ổ bánh của quá khứ và tương lai

Tại tiệm bánh Halk Ekmek (nghĩa là “Bánh mì nhân dân”), các thợ làm bánh đang nặn 300 ổ bánh Küllüoba mỗi ngày hoàn toàn bằng tay. Mỗi ổ nặng 300g, giá chỉ 50 lira (khoảng 1,28 USD) – và đều bán hết veo chỉ trong vài giờ mở cửa.

“Tôi đến sớm vì sợ hết hàng. Thật khó tin là mình có thể nếm thử một công thức từ 5.000 năm trước,” một người dân hào hứng chia sẻ.

Không chỉ là món ăn, bánh mì Küllüoba giờ đây trở thành biểu tượng văn hóa – một cây cầu nối giữa khảo cổ học và ẩm thực đại chúng. Câu chuyện về chiếc bánh đã khơi dậy mối quan tâm đến các giống lúa cổ – đặc biệt trong bối cảnh Thổ Nhĩ Kỳ đang đối mặt với hạn hán.

“Chúng ta đang trồng những cây cần quá nhiều nước như bắp, hướng dương, trong khi tổ tiên chúng ta đã sống khỏe nhờ giống lúa chịu hạn như Kavilca,” bà Unluce nhấn mạnh. “Di sản không chỉ nằm trong bảo tàng, mà có thể sống lại ngay trên bàn ăn – nếu ta biết trân trọng và gìn giữ.”

Chôn bánh mì dưới bậc cửa trong các nghi lễ

Nghi thức cổ xưa này xuất hiện trong nhiều nền văn hóa với những ý nghĩa sâu sắc về tâm linh, bảo vệ và sự thịnh vượng.

1. Biểu tượng của sự biết ơn

Dâng lên thần linh hoặc tổ tiên: Bánh mì, như một sản phẩm của lao động và đất đai, thường được dùng làm vật phẩm hiến tế để cảm tạ các vị thần nông nghiệp (như Demeter trong thần thoại Hy Lạp hoặc Ceres của La Mã).

Cầu mong mùa màng bội thu: Nông dân chôn bánh mì như một cách "trả lại" cho đất đai, mong đất tiếp tục màu mỡ.

2. Nghi thức xua đuổi tà ma

Xua đuổi điềm xấu: Trong văn hóa Slav và một số vùng châu Âu, bánh mì (đặc biệt là lúa mì đen) được chôn dưới ngưỡng cửa để ngăn ma quỷ hoặc năng lượng tiêu cực xâm nhập nhà.

"Chìa khóa" giữ an toàn: Ngưỡng cửa được coi là ranh giới giữa thế giới bên trong và bên ngoài. Bánh mì đóng vai trò như vật phẩm thiêng, canh giữ sự bình yên.

3. Gắn kết cộng đồng và gia đình

Nghi lễ nhập trạch: Ở Thổ Nhĩ Kỳ và Trung Đông, khi xây nhà mới, người ta thường chôn một ổ bánh mì (như Küllüoba) hoặc hạt lúa mì để cầu mong no ấm, đoàn kết.

Dấu ấn của sự sinh sôi: Hành động này tượng trưng cho việc "gieo mầm" may mắn, như hạt giống nảy nở thành cây lúa.

Hàn Mai

Nguồn Du lịch TP.HCM : https://tcdulichtphcm.vn/an-gi/tu-bao-tang-den-ban-an-chuyen-ve-o-banh-mi-5000-nam-tuoi-gay-sot-c12a97984.html