Tương lai của Trái Đất sẽ được định đoạt trên biển

2 ngày trướcBài gốc

Đại dương là nguồn cung cấp thực phẩm quan trọng cho con người. Ảnh: A.N/BNEWS

Bình luận về Hội nghị Đại dương lần thứ ba của Liên hợp quốc (UNOC3), đang diễn ra tại thành phố biển Nice ở miền Nam nước Pháp, nhật báo le Figaro nhấn mạnh sự kiện mang tầm quan trọng sống còn bởi vì biển là vấn đề thiết yếu đối với an ninh kinh tế, số hóa, năng lượng và lương thực của các quốc gia.

Có lẽ chưa bao giờ câu nói nổi tiếng của Sir Walter Raleigh - nhà chính trị gia, nhà văn, nhà thám hiểm người Anh - lại đúng đến vậy: "Ai nắm giữ biển cả là nắm giữ thương mại thế giới; ai nắm thương mại thì nắm giữ sự giàu có; ai nắm giữ sự giàu có thì nắm giữ cả thế giới". Các đại dương thực sự đóng vai trò then chốt không chỉ trong thương mại mà còn trong hệ thống hạ tầng của nền kinh tế toàn cầu, trong bối cảnh địa chính trị với sự vươn lên của các đế chế mới, và trong việc duy trì sự sống. Biển nuôi sống 3 trong số 8 tỷ người trên hành tinh. Biển chứa 90% trữ lượng hydrocarbon và 84% các mỏ khoáng sản, kim loại và đất hiếm. Biển là nguồn năng lượng tái tạo vô tận.Các siêu đô thị định hình hệ thống toàn cầu đều đặt gần biển, và 60% dân số thế giới sống cách bờ biển không quá 20 km. Biển cũng là nơi đặt các mạng lưới vận hành hành tinh của chúng ta: Từ vận chuyển 90% khối lượng hàng hóa, điều đã được thấy rõ trong thời điểm chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, đến các đường ống dẫn dầu và khí đốt, cũng như khoảng 500 cáp ngầm truyền tải 99% dữ liệu cho nền kinh tế số.Vì vậy, biển là vấn đề sống còn đối với an ninh kinh tế, số hóa, năng lượng và lương thực của các quốc gia, cũng như là chiến trường cho tham vọng quyền lực của các đế chế đang muốn phân chia lại thế giới và cho các cuộc xung đột hiện ở mức cao nhất kể từ năm 1945.Bộ máy điều hòa khí hậu hàng đầuCác đại dương vẫn là bộ máy điều hòa khí hậu hàng đầu và là kho tàng đa dạng sinh học lớn nhất của hành tinh. Đại dương sản sinh 70% lượng oxy, hấp thụ 90% lượng nhiệt và 26% khí thải carbon do các hoạt động của con người gây ra. Chúng cũng là nơi cư trú của từ 1-3 triệu loài sinh vật sống ở các vùng biển sâu thẳm. Vận mệnh của nhân loại trong kỷ nguyên lịch sử toàn cầu phụ thuộc phần lớn vào đại dương.

Thế nhưng, chưa bao giờ đại dương lại mong manh, bị đe dọa và trở nên nguy hiểm như hiện nay. Một cuộc khủng hoảng đại dương cụ thể đang diễn ra, làm trầm trọng thêm sự rối loạn khí hậu, căng thẳng quốc tế và sự sụp đổ của mọi hình thức trật tự toàn cầu.

Nguy cơ đầu tiên đang đè nặng lên đại dương là biến đổi khí hậu. Nhiệt độ nước biển đã tăng thêm 1°C kể từ thế kỷ XIX, đạt kỷ lục 21,1°C ở bề mặt vào các năm 2023 và 2024, kéo theo mực nước biển dâng (7,6 mm trong năm 2023) và hiện tượng axit hóa, gây hủy diệt hệ sinh thái và các rạn san hô.Ô nhiễm là thảm họa thứ hai, đặc biệt là do rác thải và 150 triệu tấn nhựa trôi nổi, tạo thành một lục địa nhựa thứ sáu rộng 1,6 triệu km² giữa Hawaii và California.Tiếp đến là nạn đánh bắt quá mức, ảnh hưởng đến 90% trữ lượng cá, với hậu quả càng nghiêm trọng do kỹ thuật đánh bắt bằng cách kéo lưới đáy biển. Cuối cùng là sự gia tăng các hoạt động công nghiệp trên biển, từ khai thác dầu ngoài khơi đến các dự án khai thác kim loại dưới đáy đại dương.Các đại dương, di sản chung bậc nhất của nhân loạiCác đại dương chính là di sản chung tiêu biểu nhất của nhân loại. Chúng đòi hỏi phải có một cơ chế quản trị toàn cầu, và vì lý do đó, cần trở thành phòng thí nghiệm cho việc tái khởi động chủ nghĩa đa phương.Biển cũng đồng thời trở thành không gian mở rộng của chiến tranh, như ta thấy rõ qua việc các hải quân ngày càng được tăng cường, đặc biệt là từ Trung Quốc và các cường quốc mới nổi ở phương Nam; xu hướng phủ nhận quyền tự do hàng hải và sự trở lại của các cuộc phong tỏa; sự gia tăng các cuộc tấn công vào hạ tầng, từ đường ống NordStream, các cáp viễn thông, đến cầu Crimea (cầu Kertch); cuộc đua quân sự hóa vùng biển sâu và robot hóa chiến tranh dưới biển.

Tình trạng xung đột leo thang và bạo lực giữa các quốc gia đang khiến thế giới bất lực trước các thách thức toàn cầu do đại dương đặt ra, nhất là khi biển vẫn nằm phần lớn ngoài khuôn khổ pháp lý quốc tế.

Hiệp ước bảo vệ vùng biển khơi và đa dạng sinh học đại dương, gọi tắt là BBNJ, đạt được vào tháng 3/2023 sau 20 năm đàm phán, tuy là một trong số rất hiếm các hiệp định mang tầm vóc toàn cầu kể từ đầu thế kỷ XXI, nhưng đến nay mới chỉ có 29 quốc gia phê chuẩn, trong khi cần 60 nước để hiệp ước có hiệu lực.Tầm quan trọng then chốt của Hội nghị thượng đỉnh NiceVì tất cả những lý do trên, hội nghị thượng đỉnh tại Nice mang tầm quan trọng sống còn. Trên tinh thần này, sự kiện UNOC3 được Pháp và Costa Rica đồng tổ chức nhằm kêu gọi thế giới cứu lấy hành tinh biển. Mục tiêu của hội nghị là xác định một chiến lược toàn cầu để bảo vệ đại dương, xoay quanh 5 trụ cột chính: Thiết lập các khu bảo tồn biển, nâng tỷ lệ diện tích được bảo vệ lên 30% so với mức 8,4% hiện tại, điều này phụ thuộc vào việc thực thi hiệp ước BBNJ; xây dựng khung pháp lý điều tiết hoạt động kinh tế biển, trong đó cấm khai thác kiểu tận diệt, từ đánh bắt cá đến khai thác khoáng sản đáy biển; hạn chế du lịch đại trà; khuyến khích đổi mới sáng tạo và khử carbon trong vận tải hàng hải (đặc biệt là phát triển động cơ gió); tăng khả năng chống chịu của các thành phố và vùng ven biển trước hiện tượng thời tiết cực đoan và nước biển dâng.Bên cạnh đó cũng cần chú trọng đầu tư vào khoa học và xây dựng mạng lưới quan sát đại dương toàn cầu, tập hợp, phân tích và chia sẻ dữ liệu, đặc biệt trong bối cảnh nghiên cứu đại dương chỉ chiếm chưa đến 2% ngân sách khoa học toàn cầu, và bị đe dọa bởi việc cắt giảm ngân sách giám sát môi trường dưới thời chính quyền Tổng thống Trump. Cần thành lập một COP về đại dương, hội nghị quốc tế thường niên tương tự COP khí hậu, nhằm tập hợp các chuyên gia, lập và theo dõi một chương trình bảo tồn đại dương tích hợp, kêu gọi sự tham gia của doanh nghiệp và xã hội dân sự.Pháp và châu Âu có trách nhiệm đặc biệt trong lĩnh vực này. Pháp sở hữu không gian hàng hải lớn thứ hai thế giới, sau Mỹ, với 11 triệu km², bao gồm 20% số đảo san hô và 10% đa dạng sinh học toàn cầu. Châu Âu kế thừa nền văn minh Địa Trung Hải và xây dựng vận mệnh, sự thịnh vượng và sức mạnh của mình nhờ khả năng làm chủ biển cả.Pháp và châu Âu có đầy đủ tiềm lực để trở thành cường quốc biển, nhưng trái ngược với các trung tâm quyền lực lớn khác của thế kỷ XXI, họ vẫn chưa triển khai chiến lược hàng hải, cũng như chưa có lực lượng hải quân đủ mạnh để bảo vệ an ninh kinh tế, tự do và chủ quyền của mình.Đã đến lúc phải thức tỉnh và xây dựng một chính sách đại dương thực sự, bởi vì trong thế kỷ XXI, tương lai của Trái Đất sẽ được định đoạt trên biển.

Thu Hà/BNEWS/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/tuong-lai-cua-trai-dat-se-duoc-dinh-doat-tren-bien/376586.html