Tương lai không chỉ bắt đầu từ cổng trường đại học

một ngày trướcBài gốc

Qua các kỳ tiếp xúc cử tri, Quốc hội đã ghi nhận nhiều ý kiến về kỳ thi THPT và kỳ thi vào lớp 10 năm nay được tổ chức lần đầu theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Cử tri kiến nghị đề thi phải phù hợp với trình độ vùng miền; chính sách phân luồng cần rõ ràng hơn. Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Xã hội Nguyễn Đắc Vinh nhấn mạnh: nếu xây dựng tốt hệ thống THPT nghề, tổ chức lại thi cử phù hợp, sẽ giảm đáng kể áp lực cho học sinh. Với đề thi tốt nghiệp cần bảo đảm phân loại rõ, gắn thực tiễn và định hướng đúng tương lai...

Thi 10 - bất ngờđiểm thấp vẫn đỗ

Mùa thi 2025 ghinhận mức điểm chuẩn vào lớp 10 công lập thấp kỷ lục tại nhiều địa phương, cónơi chưa tới 0,84 điểm/môn. Điều này không chỉ làm xôn xao dư luận mà còn chothấy những vấn đề sâu xa trong chất lượng giáo dục, trong tuyển sinh và sự thiêúhiệu quả trong phân luồng học sinh sau THCS, một chính sách vốn được kỳ vọng từnhiều năm qua.

Năm 2025 là năm đâùtiên kỳ thi vào lớp 10 THPT công lập không chuyên trên cả nước áp dụng thống nhấtcông thức tính điểm tuyển sinh: tổng điểm 3 môn: Toán, Ngữ văn và môn thứ ba,không nhân hệ số, tối đa 30 điểm. Bất ngờ là, ở nhiều địa phương, hàng loạt trườngcông lập công bố mức điểm chuẩn thấp kỷ lục. Tại Đắk Lắk, Trường THPT Hai BàTrưng (thị xã Buôn Hồ cũ) chỉ lấy 2,5 điểm cho nguyện vọng 1, tức chưa đến 0,84điểm/môn. Tương tự, tại Trường THPT Nam Đàn 2 (Nghệ An) từ khi hạ điểm cũng lâýtừ 2,5 điểm. Theo thống kê, 11/50 trường THPT tại tỉnh này lấy dưới 5 điểm.Ngay cả ở Hà Nội, địa phương có hệ thống giáo dục phát triển cũng ghi nhận nhiêùtrường vùng ngoại thành chỉ lấy từ 10 - 13 điểm, tương đương trung bình 3 - 4điểm/môn.

Các chuyên giacho rằng, cũng như đề thi tốt nghiệp THPT, ngoài yếu tố đề thi năm nay có xu hướngđánh giá năng lực, tăng cường tính phân hóa, thì điểm số thấp còn phản ánh sựchênh lệch chất lượng giáo dục giữa các vùng miền. Nhiều nơi, nền tảng học lựchọc sinh chưa vững, gặp khó khi chuyển sang dạng đề mới, dẫn đến kết quả thi thấp.

Theo nhiều chuyêngia, căn nguyên sâu xa của tình trạng trên nằm ở chính sách phân luồng sau THCSchưa hiệu quả. Trong khi ở nhiều quốc gia tiên tiến, phân luồng nghề - học thuậtđạt tỷ lệ 50 - 70% thì ở Việt Nam, con số này chỉ quanh mức 20%. Tức là, 4/5 họcsinh sau THCS vẫn cố gắng thi vào lớp 10 bằng mọi giá. TS Lê Viết Khuyến, PhóChủ tịch Hiệp hội Các trường Đại học, Cao đẳng Việt Nam cho biết: “Ở các nước,học sinh được phân thành hai hướng rõ ràng sau THCS: hoặc học tiếp lên THPT họcthuật để vào đại học, hoặc chuyển sang trung cấp nghề. Học sinh vẫn được họcvăn hóa, vẫn có lộ trình học tiếp lên cao nếu muốn. Nhưng ở ta, học nghề vẫn bịxem nhẹ, hệ thống trung cấp chưa đủ hấp dẫn, khiến phụ huynh mất niềm tin và buộctất cả học sinh vào con đường duy nhất là THPT”.

Về phía chínhsách, TS Lê Viết Khuyến nhấn mạnh: Phải làm lại toàn bộ hệ thống phân luồng.“Muốn phân luồng hiệu quả, cần đầu tư mạnh mẽ vào các trường nghề chất lượngcao, xây dựng chương trình linh hoạt - học nghề nhưng vẫn có thể học tiếp. Đồngthời, truyền thông phải thay đổi nhận thức xã hội, giúp phụ huynh hiểu rằng họcnghề không đồng nghĩa với bế tắc”. Cùng với đó, cần có chính sách hỗ trợ cụ thể:học phí, học bổng, cơ hội việc làm sau tốt nghiệp... để học sinh yên tâm lựa chọn.Nếu không, hiện tượng “ào ào vào lớp 10” dù năng lực không phù hợp sẽ còn tiếpdiễn, dẫn đến lãng phí nguồn lực và kéo lùi chất lượng giáo dục. “Nếu tiếp tụcnhư hiện nay, vài năm tới chúng ta sẽ đối mặt với một lực lượng lao động khôngđược đào tạo bài bản. Trong khi các nước đã tiến tới phổ cập trung học bao gồmcả nghề, thì ta vẫn loay hoay phổ cập lớp 10 bằng mọi giá. Đây là một lựa chọnsai lầm”, TS Lê Viết Khuyến cảnh báo.

Trước thực trạng điểm thi vào 10 thấp, nhiều ý kiếncho rằng, cần tái cấu trúc chính sách phân luồng, xây dựng mô hình liên thônggiữa GDTX, trung cấp nghề và THPT. Đẩy mạnh đào tạo tích hợp vừa học văn hóa, vưàhọc nghề. Xây dựng lộ trình đa phương thức tuyển sinh, không cứng nhắc chỉ dưạvào thi tuyển mà kết hợp xét học bạ, kiểm tra năng lực, phỏng vấn tùy điều kiệntừng địa phương. Phân luồng sau THCS phải là sự lựa chọn tích cực chứ không phảicon đường “bị buộc phải chọn” khi thi trượt lớp 10.

Câu chuyện họcnghề cần được định vị lại

Có thể nói, phổđiểm kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 với hàng nghìn điểm 10, là minh chứng chosự cố gắng của nhiều học sinh và đổi mới trong giáo dục. Nhưng dưới bề mặt đólà sự phân hóa rõ rệt. Môn Toán, một trong hai môn bắt buộc có điểm trung bìnhchỉ 4,78; gần 50% thí sinh dưới trung bình và 777 bài bị điểm liệt, cao gấp 10lần năm trước. Tiếng Anh cũng không khả quan hơn với gần một nửa thí sinh dươíđiểm 5.

Thí sinh mùa tuyển sinh 2025. (Ảnh: N.Trần)

TS Sái Công Hồng(Hiệp hội Các trường Đại học, Cao đẳng Việt Nam) nhận định: “Năm 2025 là năm đâùtiên Bộ GD&ĐT bỏ cộng điểm ưu tiên nghề, tin học và ngoại ngữ - chính sáchtừng mở thêm cánh cửa cho nhiều thí sinh có lực học trung bình. Khi không cònđiểm cộng, mọi kỳ vọng dồn hết vào điểm thi và điểm học bạ, là thử thách khôngnhỏ đối với học sinh vùng khó khăn. Tuy nhiên, chính một phổ điểm phân hóa sâuvới điểm liệt Toán tăng mạnh và gần 50% thí sinh có điểm Tiếng Anh dưới trungbình đang đặt ra một thực tế rõ ràng là đã đến lúc, những con đường ngoài đại họccần được nhìn nhận công bằng hơn”.

Đây là cơ hội chogiáo dục nghề nghiệp bứt phá. Từ năm 2025, hệ thống này chính thức chuyển về BộGD&ĐT quản lý, một bước đi quan trọng để đồng bộ hóa công tác tuyển sinh vàphân luồng sau THPT. Các trường cao đẳng bắt đầu tuyển sinh cùng đợt với đại học,sử dụng chung nền tảng tuyển sinh, tăng tính minh bạch và dễ tiếp cận hơn vơíthí sinh. Đồng thời, dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) đang được xâydựng theo hướng tăng quyền tự chủ, cắt giảm hơn 40% thủ tục hành chính, mở rộnghợp tác quốc tế và thúc đẩy liên kết với doanh nghiệp. Nếu được trao quyền đúnglúc, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp hoàn toàn có thể chuyển mình mạnh mẽ, bắt kịpthị trường lao động số và hội nhập quốc tế.

Thực tế, nhữngtín hiệu tích cực trong đào tạo nghề ở Việt Nam cũng dần hiện rõ. Ở TP Hồ ChíMinh, nhiều trường nghề đi đầu trong mô hình “kỹ sư thực hành” theo chuẩn quốctế, mở tuyển sinh sớm, hỗ trợ học phí và cam kết đầu ra (việc làm). Các ngành kỹthuật như cơ điện tử, hàn, khuôn mẫu… ngày càng thu hút nhờ triển vọng nghềnghiệp vững chắc. Tại Quảng Nam, mô hình kết hợp đào tạo nghề và tiếng Nhật từlớp 10 đã giúp học sinh sẵn sàng đi làm tại Nhật Bản với mức lương khởi điểm từ1.000 - 1.500 USD/tháng. Ở Thái Bình, chính sách hỗ trợ học phí, ký túc xá và bảođảm đầu ra giúp tỷ lệ học sinh chọn học nghề sau THPT tăng rõ rệt.

Ông Trương AnhDũng, Cục trưởng Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên chia sẻ: “Xã hôịlâu nay vẫn gắn mác “học nghề vì trượt đại học”, khiến nhiều em phù hợp nhưng vẫne dè với lựa chọn này. Chúng tôi rất cần báo chí, nhà trường và phụ huynh đồnghành để thay đổi tư duy”.

Nhiều chuyên giakhẳng định, học nghề không phải phương án dự phòng. Đó là một lựa chọn thực chấtvà đáng giá, nếu phù hợp với người học. Thời gian đào tạo ngắn, nội dung gắnsát thực tế, liên kết chặt với doanh nghiệp. Không ít ngành nghề như công nghêộ tô, logistics, kỹ thuật chế biến thực phẩm, chăm sóc sức khỏe, công nghệthông tin… có thể mang lại mức thu nhập cao hơn cả nhiều ngành đại học, miễn làđược đào tạo bài bản. Cùng với đó, ngày nay, khi đã có công việc ổn định, việchọc đại học hay những bậc cao hơn luôn có thể bắt đầu khi bạn lựa chọn...

TS Lê Trường Tùng(Trường Đại học FPT) nhận xét: Tương lai không chỉ bắt đầu từ cổng trường đại học.Nó có thể được khởi động từ một lớp học nghề nhỏ, một xưởng thực hành, mộttrung tâm đào tạo kỹ năng, miễn là học sinh biết mình muốn gì và được người lớntrao cơ hội để bắt đầu. Không ai muốn điểm thấp, nhưng cũng không nhất thiết phảilà thủ khoa mới đi xa được. Điều quan trọng là chọn đúng hướng, một con đườngphù hợp với năng lực, điều kiện và ước mơ.

Có thể nói, đổi mơígiáo dục không chỉ nằm ở chương trình, sách giáo khoa hay kỹ thuật ra đề. Cốtlõi là sự thay đổi trong tư duy người lớn và những chính sách phù hợp. Khithành công của mỗi đứa trẻ lớn lên không chỉ là điểm cao, mà là khả năng sốngcó trách nhiệm, yêu thương và bản lĩnh trong cuộc đời. Tương lai có thể được khơỉđộng từ một xưởng nghề, một lớp học kỹ năng, một mô hình học tập sáng tạo, miễnlà học sinh biết mình muốn gì và được trao quyền chọn lựa. Sẽ luôn có những lôíđi rực rỡ theo một cách khác, cho những người trẻ dám thử sức mình, có ước mơvà khát vọng...

Trường học ở biên giới là "pháo đài tri thức và lòng yêu nước"

Phát biểu tại lễ khởi công xây dựng trường liên cấp tiểu học, THCS xã Si Pa Phìn, tỉnh Điện Biên sáng 27/7, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định giáo dục là quốc sách hàng đầu, động lực then chốt cho sự phát triển bền vững đất nước.

Những năm qua dù còn nhiều khó khăn, Đảng và Nhà nước dành quan tâm rất lớn cho vùng biên giới. Tuy nhiên, hệ thống trường lớp, đặc biệt là trường nội trú liên cấp tại các xã biên giới còn rất thiếu thốn, điều kiện học tập của học sinh còn hạn chế. Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, chủ trương đầu tư xây dựng 248 trường nội trú liên cấp khu vực biên giới có ý nghĩa nhân văn, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước với đồng bào vùng biên giới, vùng sâu, còn nhiều khó khăn.

Tổng Bí thư nhấn mạnh, đây là công trình của lòng dân, vì tương lai con em, không được chậm trễ, dàn trải. Các Bộ, ngành Trung ương được yêu cầu phối hợp với địa phương, già làng, trưởng bản, lực lượng vũ trang vận động người dân cùng chăm lo cho sự nghiệp giáo dục, xem trường học là “pháo đài” của tri thức, văn hóa và lòng yêu nước ở biên giới.

Trước đó, tại Thông báo số 81 ngày 18/7/2025 do Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú ký ban hành nêu việc đầu tư trường học nội trú tại 248 xã biên giới đất liền là nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội và thực hiện chính sách dân tộc. Chủ trương nhằm nâng cao dân trí, chất lượng nguồn nhân lực, tạo nguồn cán bộ là người dân tộc, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào vùng biên giới, đồng thời góp phần củng cố quốc phòng, an ninh. Trong giai đoạn đầu, Bộ Chính trị cho phép triển khai thí điểm xây mới hoặc cải tạo 100 trường trong năm 2025, chậm nhất đến khai giảng năm học tiếp theo...

Uyên Na

Nguồn Pháp Luật VN : https://baophapluat.vn/tuong-lai-khong-chi-bat-dau-tu-cong-truong-dai-hoc.html