Vệ tinh Starlink 'rụng hàng ngày': Tham vọng của Elon Musk đe dọa khí quyển và tương lai nhân loại

3 giờ trướcBài gốc

Công ty SpaceX của tỷ phú Elon Musk phóng lượng lớn vệ tinh Starlink lên quỹ đạo Trái Đất, và không ít chiếc rơi xuống mà không bị cháy hết trong không khí. Ảnh: Getty.

Các vệ tinh Internet quỹ đạo thấp Starlink của SpaceX đang rơi khỏi quỹ đạo với tốc độ ngày càng đáng báo động: hiện có từ 1 đến 2 vệ tinh tái nhập khí quyển Trái Đất mỗi ngày. Theo nhà vật lý thiên văn Jonathan McDowell của Trung tâm Harvard-Smithsonian, con số này sẽ còn tiếp tục tăng khi nhiều vệ tinh hết vòng đời và số lượng chòm vệ tinh quỹ đạo thấp (LEO) tiếp tục bùng nổ. Thiết kế chính là một trong những nguyên nhân.

Hiện tại, có khoảng 10.200 vệ tinh hoạt động trong quỹ đạo thấp, trong đó khoảng 8.475 vệ tinh là Starlink. Nói cách khác, gần 80% tổng số vệ tinh quanh Trái Đất thuộc về công ty của tỷ phú Elon Musk.

Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) dự báo đến năm 2030, số lượng vệ tinh LEO có thể tăng lên 100.000 chiếc, chủ yếu nhờ SpaceX – công ty đang xin phép mở rộng mạng lưới lên tới 42.000 vệ tinh. Ngoài ra, các đối thủ như Kuiper của tỷ phú Jeff Bezos (3.200 vệ tinh) hay hai mạng lưới Trung Quốc GuoWang và Qianfan (tổng cộng 18.000 vệ tinh) cũng sẽ góp phần vào cơn bão vệ tinh này.

Mô phỏng mạng lưới vệ tinh Starlink trên quỹ đạo Trái Đất. Ảnh: Getty.

Được thiết kế để “rơi”

Mỗi vệ tinh Starlink có tuổi thọ khoảng 5 năm. Chúng bay quanh Trái Đất ở vận tốc hơn 27.000 km/h. Tại độ cao này, vệ tinh vẫn chịu ảnh hưởng của khoảng 95% lực hấp dẫn Trái Đất, nhưng lực cản từ khí quyển mỏng khiến chúng dần giảm tốc.

Để duy trì quỹ đạo, Starlink sử dụng động cơ krypton hoặc argon để đẩy lên cao. Khi nhiên liệu cạn, vệ tinh mất khả năng tự điều chỉnh và rơi dần xuống Trái Đất.

Trước khi điều đó xảy ra, SpaceX thường chủ động điều khiển để vệ tinh rơi có kiểm soát, nhắm vào vùng biển trống thay vì tái nhập ngẫu nhiên.

Vấn đề đáng ngại

Nhà vật lý McDowell cho biết – và SpaceX cũng thừa nhận – một số vệ tinh sẽ không cháy rụi hoàn toàn khi tái nhập khí quyển, dù được thiết kế để làm vậy.

Ông nói: “Họ [SpaceX] nói rằng các vệ tinh được thiết kế để cháy rụi hoàn toàn. Nhưng thực tế, có thể không hẳn như vậy – phần lớn là tan chảy, nhưng vẫn còn sót lại”.

Trong quá khứ, Trái Đất từng chứng kiến nhiều mảnh vỡ không gian rơi xuống – từ trạm vũ trụ Skylab của Mỹ, Salyut 7 của Liên Xô, đến vệ tinh Kosmos 2251 của Nga hay các phần thân tên lửa Ariane 5 của châu Âu. Ngay cả tàu Crew-9 Dragon của SpaceX cũng từng để lại “rác vũ trụ” rơi xuống.

Tuy nhiên, quy mô khổng lồ của Starlink khiến mối nguy lần này khác biệt. Nếu một vệ tinh Starlink va chạm với vệ tinh khác, nó có thể gây ra “hiệu ứng Kessler” – chuỗi phản ứng dây chuyền khiến các mảnh vỡ đâm vào nhau, phá hủy toàn bộ hệ thống vệ tinh đang hoạt động. Đây chính là kịch bản mà bộ phim “Gravity” từng mô phỏng.

Một va chạm duy nhất có thể làm tê liệt hệ thống GPS, viễn thông, tài chính và dự báo thời tiết toàn cầu. Trong kịch bản tồi tệ nhất, nền văn minh hiện đại có thể rơi vào hỗn loạn.

Ông McDowell cảnh báo rằng tốc độ vệ tinh Starlink rơi xuống Trái Đất mới chỉ là khởi đầu. Khi thế hệ đầu tiên hết hạn, 4–5 vệ tinh mỗi ngày sẽ được SpaceX cho rơi có kiểm soát. Con số này sẽ tiếp tục nhân lên khi hàng chục nghìn vệ tinh mới đến “tuổi nghỉ hưu”. Kết quả có thể là “màn pháo hoa kim loại độc” liên tục trên tầng khí quyển, đôi khi còn rơi xuống mặt đất.

Góc nhìn từ tên lửa cho thấy một chồng vệ tinh Starlink ngay trước khi được triển khai trên quỹ đạo. Ảnh: SpaceX.

Cam kết “cháy rụi hoàn toàn” và thực tế khác xa

Tháng 7/2024, SpaceX khẳng định với các cơ quan quản lý rằng vệ tinh Starlink được thiết kế để bị “cháy rụi hoàn toàn” khi rơi. Nhưng chỉ 8 tháng sau, tạp chí New Scientist đưa tin về việc phát hiện một mảnh nhôm nặng 2,5 kg từ vệ tinh Starlink rơi xuống một trang trại ở Saskatchewan, Canada. SpaceX buộc phải thừa nhận đây là mảnh nắp mô-đun, lẽ ra phải cháy hết trong khí quyển.

Tháng 1/2025, một “quả cầu lửa” băng ngang bầu trời Chicago, được ông McDowell xác định là Starlink-5693 – vệ tinh rơi không kiểm soát do lỗi kỹ thuật. Phó Chủ tịch kỹ thuật Starlink, ông Michael Nicolls, xác nhận đây là sự cố “mất kiểm soát hướng”, nhưng trấn an rằng phần lớn vệ tinh vẫn cháy rụi khi tái nhập.

Hiện tại, có khoảng 10.200 vệ tinh hoạt động trong quỹ đạo thấp, trong đó khoảng 8.475 vệ tinh là Starlink. Ảnh: SpaceX.

“Rác vũ trụ” và mối đe dọa tầng ozone

SpaceX cho biết họ áp dụng cơ chế an toàn “belt-and-suspenders” – tức có nhiều lớp dự phòng, và khả năng gây hại cho con người là “thấp hơn 1/100 triệu”. Dù vậy, chính SpaceX cũng thừa nhận khoảng 5% khối lượng mỗi vệ tinh có thể “sống sót” sau khi rơi, bao gồm các mảnh silicon nhỏ.

Nhưng mối nguy lớn hơn nằm ở ô nhiễm tầng bình lưu. Khi các vệ tinh cháy, chúng giải phóng hạt kim loại nhân tạo – đặc biệt là nhôm, có thể tồn tại nhiều năm và phá hủy tầng ozone.

Nhà hóa học khí quyển Daniel Murphy cảnh báo trên tạp chí Science (11/2024): “Hầu như không ai nghĩ đến tác động của hàng nghìn vệ tinh này lên tầng bình lưu”.

Các nghiên cứu bằng quang phổ laser phát hiện mức nhôm, lithium, đồng và chì cao bất thường trong khí quyển, gần gấp đôi lượng tự nhiên.

Hiện nay, khoảng 2.000 vệ tinh rơi mỗi năm đang thải ra 17 tấn hạt oxit nhôm vào tầng khí quyển – và con số này đang tăng chóng mặt.

Nhà thiên văn Samantha Lawler nói thẳng: “Chúng ta không thể tiếp tục dùng Trái Đất và bầu khí quyển làm bãi rác vũ trụ”.

Giám đốc ESA, ông Josef Aschbacher, từng cảnh báo trên tờ Financial Times từ năm 2021: “Một người đang sở hữu một nửa số vệ tinh hoạt động của toàn thế giới. Điều đó thật phi thường và nguy hiểm. Về cơ bản, Elon Musk đang đặt ra luật chơi, còn phần còn lại của thế giới thì phản ứng quá chậm”.

Không gian vũ trụ – vốn là tài sản chung của nhân loại – đang bị định hình bởi tham vọng không kiểm soát của một tỷ phú. Khi Trái Đất phải trả giá bằng tầng ozone, sự an toàn và trật tự trên quỹ đạo, Elon Musk vẫn tiếp tục phóng thêm hàng nghìn vệ tinh khác, hướng tới “tham vọng hành tinh” của riêng mình.

Theo Fast Company

Huyền Chi

Nguồn VietTimes : https://viettimes.vn/ve-tinh-starlink-rung-hang-ngay-tham-vong-cua-elon-musk-de-doa-khi-quyen-va-tuong-lai-nhan-loai-post190386.html