Xây dựng tượng đài 'sống' để ký ức chuyển hóa thành năng lượng và hành động

3 giờ trướcBài gốc

Mới đây, Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM thông báo mời người dân góp ý cho ý tưởng công trình biểu tượng ghi nhận tinh thần đoàn kết, chung sức đồng lòng của người dân thành phố trong cuộc chiến vượt qua đại dịch COVID-19, dự kiến đặt tại khu đất số 1 Lý Thái Tổ, phường Vườn Lài.

Theo kỹ sư Nguyễn Văn Vương (SN 1990) - nhà tư vấn và quản lý dự án, hiện sinh sống tại TPHCM, biểu tượng cần được nhìn nhận với tư duy mới mẻ, hướng đến một “tượng đài sống” gắn bó với cộng đồng thay vì khô cứng, cô lập giữa không gian đô thị hiện đại.

Kỹ sư Nguyễn Văn Vương. Ảnh: Quốc Ngọc

Phóng viên: Anh có thể tóm tắt ý tưởng vừa gửi đến Bí thư Thành ủy TPHCM Trần Lưu Quang đối với việc xây dựng “Biểu tượng ghi nhận sự chung sức, đồng lòng của người dân TPHCM vượt qua đại dịch COVID-19”?

Kỹ sư Nguyễn Văn Vương: Theo tôi, đó sẽ không chỉ là nơi tưởng niệm, tri ân nỗ lực vượt qua đại dịch COVID-19 của TPHCM, mà còn phải là thiết chế mang năng lực vận hành, đào tạo và ứng phó khẩn cấp cho đô thị, nơi ký ức bi tráng của đại dịch được chuyển hóa thành năng lượng tri thức và tinh thần hành động của thế hệ trẻ.

Cụ thể, tôi đề xuất chuyển từ tư duy “biểu tượng tĩnh” sang một mô hình gọi là “tượng đài sống”. Tức là không phải chỉ dựng nên một hình khối tưởng niệm, mà phải tích hợp tri thức, nghiên cứu, đào tạo, diễn tập và không gian cộng đồng. Để từ đó, ký ức về đại dịch sẽ được chuyển hóa thành năng lực ứng phó cho thành phố, hay cụ thể hơn đó là một Trung tâm Tưởng niệm và Ứng phó tình huống khẩn cấp đô thị.

Điều gì khiến anh cho rằng TPHCM cần một “tượng đài sống” như mô hình ông đưa ra?

Đại dịch đã phơi bày cả mất mát lẫn sức bật. Tôi không muốn nhắc lại những đau thương, mà phải thấy TPHCM đã hồi sinh rất nhanh trong những năm qua. GRDP năm 2022 tăng 9,03%, năm 2023 tăng 5,81% và năm 2024 tăng 7,17%.

Khu tưởng niệm Hiroshima (Nhật) thu hút hàng triệu du khách mỗi năm để tưởng nhớ nạn nhân bom nguyên tử. Một hình mẫu thành công trong việc lồng ghép giá trị biểu tượng và du lịch hòa bình. Ảnh: TTXVN

Những con số đó cho thấy thành phố không chỉ cần một “kỷ niệm” mà cần một thiết chế để lưu giữ bài học, huấn luyện thực hành và điều phối dữ liệu khi gặp khủng hoảng tương tự hoặc hơn thế. Nếu chỉ làm tượng đài đẹp mà cô lập, chúng ta sẽ mất cơ hội biến ký ức thành kinh nghiệm ứng phó thực tiễn.

Về không gian, tôi hình dung công trình sẽ được xây dựng trên khu quy hoạch khoảng 4 ha, chia thành ba lớp chức năng liên hoàn. Một là “Khu Tưởng niệm - biểu tượng hồi sinh” khoảng 1 ha, để tưởng niệm, có phòng chiếu, trưng bày kỹ thuật số. Hai là “Trung tâm Ứng phó và nghiên cứu tình huống khẩn cấp đô thị” khoảng 1,5 ha là nơi đào tạo, mô phỏng và kết nối dữ liệu. Và ba là “Công viên Sinh thái - cộng đồng khoảng 1,5 ha với không gian xanh, hồ nước, đường dạo, khu vui chơi, vườn tri ân do cộng đồng cùng nhau trồng.

Ba phân khu chức năng như thế tương ứng với ba thông điệp chủ đạo mà lãnh đạo thành phố đã đưa ra cho công trình là “Từ mất mát đến sự hồi sinh thần tốc”; “Tri ân tinh thần đoàn kết, chung sức đồng lòng” và “Lời nhắc nhở cho tương lai”.

Anh nhắc đến trung tâm ứng phó, vậy cụ thể đó sẽ là những hoạt động nào?

Trung tâm sẽ tổ chức đào tạo, diễn tập cứu hộ, diễn tập y tế cộng đồng, mô phỏng kịch bản dịch bệnh, thiên tai, cháy nổ, ngập lụt, đồng thời là đầu mối kết nối dữ liệu giữa các cơ quan. Ở đó có thể có phòng trưng bày tương tác cho học sinh như một “lớp học mở” về kỹ năng sống và ứng xử khẩn cấp.

Các khu nhà khách với kiến trúc đặc thù, nên được bảo tồn để phục vụ cho công tác nghiên cứu, dự báo, tập huấn các tình huống chống dịch bệnh của đô thị bằng cách huy động sự tham gia của các tổ chức trong và ngoài nước. Ảnh: Saigon Times

Tôi cho rằng các khu nhà khách, biệt thự hay công trình có kiến trúc đặc thù hiện hữu tại khu đất số 1 Lý Thái Tổ (phường Vườn Lài) được bảo tồn và chuyển đổi công năng, thay vì phá bỏ toàn bộ để xây mới. Những công trình ấy vừa có giá trị lịch sử, vừa có thể trở thành các cơ sở cho trung tâm để phục vụ nghiên cứu, dự báo, tập huấn các tình huống chống dịch và ứng phó khẩn cấp đô thị.

Chúng ta có thể huy động sự tham gia của các viện nghiên cứu, trường đại học, tổ chức trong và ngoài nước để cùng vận hành, tổ chức đào tạo, diễn tập. Đây cũng là cách tiết kiệm chi phí đầu tư, tận dụng không gian sẵn có và tạo nên mạng lưới “tượng đài sống” đa năng giữa lòng thành phố.

Theo anh, cần làm gì để tránh việc công trình dễ đi vào “hành chính hóa” hoặc “làm cho có”?

Trước hết, cần thi tuyển ý tưởng kiến trúc minh bạch, có sự tham gia ý kiến của cộng đồng. Tôi đề nghị tổ chức cuộc thi rộng rãi, mời cả tư vấn trong và ngoài nước, chấm ẩn danh với hội đồng đa ngành gồm kiến trúc sư, nhà sử học, nhà xã hội học, chuyên gia đô thị, đại diện cộng đồng. Sau sơ tuyển, cần trưng bày công khai phương án để người dân góp ý. Ý kiến cộng đồng phải là thành phần chính thức trong hồ sơ lựa chọn phương án.

Việc lấy ý kiến nhân dân đang được TPHCM triển khai qua các nền tảng số và hệ thống báo chí là cơ hội vàng, giúp lan tỏa nhanh, đa chiều. Nhưng phải làm thật, tức có quy trình rõ ràng, công bố cách tổng hợp và phản hồi ý kiến công khai. Khi người dân thấy ý kiến mình được lắng nghe, họ sẽ tin tưởng và gắn bó hơn với công trình.

Về mặt kỹ thuật và tính bền vững, anh lưu ý điều gì trong thiết kế và liệu có rủi ro hay nhược điểm nào khi làm theo hướng “tượng đài sống”?

Thiết kế nên ưu tiên công trình xanh, năng lượng tái tạo, thu nước mưa, sử dụng vật liệu thân thiện, đồng thời tích hợp hệ thống cảm biến báo sớm và khả năng chuyển đổi công năng, từ không gian văn hóa sang nơi trú ẩn tạm thời khi cần. Kiến trúc cần thấp tầng, hài hòa cảnh quan và mở kết nối với đô thị xung quanh.

Khu đất số 1 Lý Thái Tổ (phần mũi tàu - cây xanh) dự kiến đặt đài tưởng niệm. Ảnh: Nguyễn Huế

Tôi cho rằng rủi ro lớn là làm theo cơ chế cũ, nghĩa là quyết định khép kín, tiến hành nhanh để kịp tiến độ nhưng thiếu tham vấn. Nếu làm sơ sài, công trình sẽ thất bại về mặt xã hội, đẹp nhưng “chết” trong lòng dân. Vì thế cần thời gian tổ chức thi tuyển, lấy ý kiến chuyên sâu và xây dựng cơ chế vận hành bền vững.

Chúng ta cần thành lập tổ công tác chuyên đề gồm Sở Quy hoạch - Kiến trúc, Sở Văn hóa và Thể thao, các trường đại học, hiệp hội nghề nghiệp và đại diện cộng đồng cho các công tác tổ chức thi tuyển ý tưởng, triển khai chương trình lấy ý kiến công khai, cả trực tuyến lẫn tại chỗ. Việc huy động xã hội hóa có định hướng là khả thi. Nhà nước chủ đạo về nội dung, doanh nghiệp và tổ chức khoa học cùng đồng kiến tạo.

Tượng đài không nên chỉ là “đá và đồng” để nhìn, mà phải là biểu tượng của sức sống, tri thức và năng lực ứng phó. Nếu làm đúng, TPHCM sẽ có một thiết chế sống, nơi ký ức trở thành năng lượng để xây dựng thành phố an toàn, nhân văn và bền vững cho thế hệ mai sau.

Xin cảm ơn anh!

Kỹ sư Nguyễn Văn Vương có bề dày tư vấn trong các dự án phức hợp, quy mô và có tính pháp lý cao. Anh hiện là Giám đốc điều hành Công ty Cổ phần Tư vấn Tĩnh Minh (TPHCM).

Trải qua nhiều năm hoạt động trong các lĩnh vực bất động sản, hạ tầng kỹ thuật, quy hoạch đô thị và phát triển cộng đồng, Nguyễn Văn Vương được biết đến như một chuyên gia cầu nối giữa kỹ thuật, pháp lý và tài chính, với khả năng xây dựng giải pháp toàn diện, minh bạch và bền vững cho dự án.

Một số dự án tiêu biểu từng tham gia: Nạo vét luồng rạch cảng Cái Mép Hạ, giám sát công trình Thiền viện Trúc Lâm Gò Tháp (hạng mục san lấp), tư vấn pháp lý và tài chính cho Khu du lịch sinh thái Phước An (Nhơn Trạch, Đồng Nai), quản lý dự án Khu nhà ở xã hội Vĩnh Thanh (Đồng Nai)…

Quốc Ngọc

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/xay-dung-tuong-dai-song-de-ky-uc-chuyen-hoa-thanh-nang-luong-va-hanh-dong-2459363.html