Ba nền tảng lịch sử mở lối bứt phá thị trường vốn Việt Nam

một ngày trướcBài gốc

Ảnh minh họa

Từ nền tảng đến động lực

Sau nhiều năm kiên trì cải cách, thị trường vốn Việt Nam đang đứng trước một thời điểm hiếm có để “đổi vận”. Tại Diễn đàn “Triển vọng thị trường vốn Việt Nam 2026” với chủ đề “Bứt phá trên nền tảng mới”, các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia và đại diện thị trường cùng chung nhận định: cơ hội đã rõ, nhưng thành công hay không phụ thuộc vào cách biến nền tảng thành sức bật thực sự cho nền kinh tế. Theo TS Lê Minh Nghĩa - Chủ tịch Hiệp hội Tư vấn tài chính Việt Nam, năm 2025 đã tạo ra ba nền tảng có ý nghĩa chiến lược đối với tiến trình phát triển thị trường vốn và hội nhập tài chính quốc tế của Việt Nam.

Thứ nhất, thị trường chứng khoán Việt Nam chính thức được FTSE Russell nâng hạng từ “cận biên” lên “mới nổi thứ cấp”. Đây là kết quả của hơn hai thập kỷ cải cách thể chế, hạ tầng, chuẩn mực công bố thông tin và mở cửa thị trường. Thứ hai, Luật Công nghiệp công nghệ số cùng Nghị quyết 05/2025/NQ-CP lần đầu tiên tạo lập khung pháp lý cho thị trường tài sản mã hóa. Điều này mở ra không gian mới cho số hóa tài sản, token hóa chứng khoán và hình thành hệ sinh thái tài chính số. Thứ ba, Nghị quyết 222/2025/QH15 về Trung tâm tài chính quốc tế đặt nền móng thể chế để Việt Nam tham gia sâu hơn vào dòng chảy tài chính toàn cầu, từng bước nâng vị thế trong khu vực. “Câu hỏi lớn không còn là chúng ta đã có nền tảng hay chưa, mà là làm thế nào để chuyển hóa những nền tảng đó thành động lực phát triển”, TS Lê Minh Nghĩa nhấn mạnh.

Theo TS Lê Minh Nghĩa, ba câu hỏi cốt lõi đang đặt ra cho thị trường vốn Việt Nam. Một là, làm sao để dòng vốn ngoại vào thị trường chứng khoán không chỉ mang tính ngắn hạn, mà gắn với sản xuất, công nghệ cao và kinh tế xanh. Hai là, khung pháp lý cho tài sản số cần được thiết kế thế nào để biến nguồn lực “vô hình” thành giá trị thực.

Ba là, Trung tâm tài chính quốc tế sẽ vận hành ra sao để không trở thành “ốc đảo”, mà lan tỏa động lực nâng cấp toàn bộ thị trường trong nước. Để trả lời, TS Lê Minh Nghĩa đề xuất “bộ ba công cụ”: tư duy mới, giải pháp mới và cách làm mới. Trong đó, tư duy mới là sẵn sàng cạnh tranh với các trung tâm tài chính hàng đầu thế giới; giải pháp mới là sáng tạo các công cụ tài chính “Made in Vietnam” như trái phiếu xanh gắn với tín chỉ carbon hay token hóa tài sản; còn cách làm mới là phân cấp mạnh, tuân thủ chuẩn mực quốc tế và triển khai quyết liệt, không chần chừ.

Phó Trưởng ban Chính sách, Chiến lược T.Ư Nguyễn Đức Hiển khẳng định, thị trường vốn giữ vai trò then chốt, mang tính “sống còn” đối với mục tiêu tăng trưởng hai chữ số giai đoạn 2026–2030. Hiện nay, nguồn lực tài chính của DN vẫn phụ thuộc lớn vào hệ thống ngân hàng, với quy mô tín dụng tương đương khoảng 134% GDP. Trong khi đó, tín dụng mang tính ngắn hạn nhưng lại tài trợ cho nhu cầu trung và dài hạn, tiềm ẩn rủi ro cho ổn định vĩ mô. So với mục tiêu, thị trường vốn vẫn còn khoảng cách đáng kể. Quy mô thị trường cổ phiếu mới đạt gần 82% GDP, trong khi thị trường trái phiếu chỉ đạt hơn 23% GDP.

Nâng hạng chỉ là khởi đầu

Ở góc độ cơ quan quản lý trực tiếp, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Bùi Hoàng Hải khẳng định, việc được nâng hạng mới chỉ là điểm xuất phát. Trọng tâm tiếp theo là củng cố nền tảng vận hành an toàn, minh bạch và ổn định hơn. Theo lộ trình, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ triển khai cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP) vào quý I/2027 nhằm kiểm soát rủi ro hệ thống, mở rộng tiếp cận cho nhà đầu tư nước ngoài và phát huy hiệu quả của hạ tầng giao dịch mới khi hệ thống KRX đã giúp thanh khoản tăng mạnh.

Một vấn đề lớn của thị trường hiện nay là cơ cấu nhà đầu tư mất cân đối, khi nhà đầu tư cá nhân chiếm tới 85–95% giá trị giao dịch. Thanh khoản cao nhưng biến động lớn khiến chi phí huy động vốn tăng và làm giảm sức hấp dẫn đối với dòng vốn dài hạn. Vì vậy, tái cơ cấu theo hướng tăng vai trò nhà đầu tư tổ chức, các định chế chuyên nghiệp được xác định là chủ trương xuyên suốt. Cùng với đó, khung pháp lý cho tài sản mã hóa cũng đang được hoàn thiện nhằm xây dựng một hệ sinh thái tài sản số an toàn, minh bạch.

Từ góc nhìn vĩ mô, TS Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV cho rằng, Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu kép: tăng trưởng nhanh nhưng phải bền vững, xanh và hiệu quả hơn. Mô hình phát triển mới đòi hỏi chuyển trọng tâm sang năng suất, khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo, trong khi nguồn vốn đầu tư vẫn là yếu tố quyết định. Việt Nam hiện mới đạt tổng vốn đầu tư toàn xã hội khoảng 33% GDP, thấp hơn nhu cầu cho chuyển đổi xanh và đổi mới công nghệ. Do đó, duy trì tốc độ tăng vốn đầu tư khoảng 10% mỗi năm là yêu cầu cấp thiết.

Dù tỷ lệ tiết kiệm của người dân ở mức cao, dòng tiền vẫn chưa chảy mạnh vào sản xuất do môi trường đầu tư chưa đủ thông thoáng, thị trường vốn còn nhỏ và hệ thống tài chính lệch về ngân hàng. Hệ quả là nguồn lực bị “đóng băng” trong hàng nghìn dự án và chảy vào các kênh đầu cơ. Theo TS Cấn Văn Lực, giải pháp cốt lõi là hoàn thiện thể chế theo chuẩn quốc tế, phát triển thị trường vốn cân bằng hơn, vận hành hiệu quả thị trường carbon và tài sản số, nâng cao minh bạch và quản trị DN, qua đó tạo điều kiện để dòng vốn chuyển từ đầu cơ sang sản xuất.

Đại diện khối quản lý quỹ Giám đốc Quản lý tài sản Dragon Capital Lương Thị Mỹ Hạnh nhấn mạnh vai trò quyết đoán của Nhà nước trong việc tạo cơ chế để khu vực tư nhân phát huy vai trò. Dòng vốn dài hạn từ các quỹ không chỉ giúp người dân tham gia thị trường an toàn, bền vững mà còn giảm gánh nặng cho tín dụng ngân hàng. Khi các nền tảng đã hình thành, thách thức lớn nhất của thị trường vốn Việt Nam không còn nằm ở “có hay không”, mà ở “làm nhanh hay chậm”. Bứt phá hay bỏ lỡ cơ hội sẽ phụ thuộc vào năng lực hành động trong vài năm tới, giai đoạn then chốt để thị trường vốn thực sự trở thành trụ cột của tăng trưởng dài hạn.

Nếu không phát triển mạnh thị trường vốn, Việt Nam sẽ khó có nguồn lực bền vững cho tăng trưởng mà không gây áp lực. Do đó, cần nâng cao chất lượng “hàng hóa”, hoàn thiện cơ chế IPO, niêm yết, nới phù hợp sở hữu nước ngoài và minh bạch thông tin.

Phó Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Đức Hiển

Nguyễn Đăng

Nguồn PL&XH : https://phapluatxahoi.kinhtedothi.vn/ba-nen-tang-lich-su-mo-loi-but-pha-thi-truong-von-viet-nam-439499.html