Cách đặt câu hỏi để thông minh hơn

4 giờ trướcBài gốc

Nhưng tại sao ta cần rèn luyện bản thân để đặt câu hỏi hay và nuôi dưỡng một thái độ triết học? Cuộc sống vốn đã đủ bận rộn rồi, bạn có thể nghĩ vậy. Thế nhưng, có vô vàn lý do chính đáng để ta dành thời gian cho điều đó.

Vì sao phải bận tâm?

Trước hết, vì đó chính xác là điều thế giới cần ngay lúc này. Với nhịp sống hối hả và xu hướng phân cực ngày càng mãnh liệt, xã hội ngày nay sẽ hưởng lợi rất nhiều nếu con người biết chậm lại, tiếp cận vạn vật với một thái độ nền tảng triết lý, thực sự quan tâm đến nhau và biết đặt những câu hỏi đúng đắn.

Các cuộc tranh luận công khai, chương trình đối thoại, phỏng vấn, bài viết, các cuộc thảo luận trực tuyến lẫn trực tiếp và thậm chí cả những lần tranh cãi sôi nổi bên bàn ăn, thường chỉ là những màn công kích và phòng thủ, chẳng khác nào trò ném bùn với một mớ quan điểm hỗn độn hay một cuộc giằng co giữa các luồng tư tưởng đối lập.

Điều này không đem lại giá trị thực chất, kết nối hay hữu ích. Khi mọi chuyện lắng xuống, ai cũng quay về góc riêng để hạ hỏa, nhưng rốt cuộc lại chìm sâu hơn vào định kiến khép kín của mình thay vì mở lòng với trải nghiệm của người khác.

Giao tiếp là cách kết nối nhanh nhất của con người. Ảnh: Newport Institute.

Rất nhiều người sẵn sàng và khao khát những cuộc đối thoại ý nghĩa về những vấn đề thời đại: nạn phân biệt chủng tộc và di sản chủ nghĩa thực dân, bất bình đẳng, giới tính, miệt thị ngoại hình, phong trào #MeToo, người tị nạn, dân di cư hay khủng hoảng khí hậu.

Đây đều là những chủ đề dễ dàng thổi bùng cảm xúc, chạm vào những điểm nhạy cảm, khiến con người ta chỉ muốn được thấu hiểu, hơn là sẵn lòng lắng nghe và tìm hiểu quan điểm của người khác trước. Vì chính bản thân mình và thế giới xung quanh, ta cần tìm ra những cách đối thoại tốt hơn. Ta cần quan tâm nhiều hơn, lắng nghe kỹ hơn và nỗ lực hiểu người trước khi mong người hiểu ta.

Chúng ta cần đặt ra những câu hỏi hay, giúp ta am hiểu sâu sắc hơn. Bằng không, chúng ta sẽ dần đánh mất khả năng sáng tạo, óc tưởng tượng và tư duy phản biện.

Đặt ra những câu hỏi có trọng tâm giúp ta rèn luyện những kỹ năng này, đồng thời tạo ra những cuộc đối thoại phong phú, tự do và đa chiều một cách hiệu quả và tinh tế hơn. Femke Halsema là một ngọn đèn dẫn lối trên chính trường Hà Lan suốt nhiều năm. Sau khi rời khỏi nghị trường vài năm trước, bà quay trở lại đời sống công chúng vào năm 2018 với cương vị Thị trưởng Amsterdam.

Trong một cuộc phỏng vấn năm 2019 với tuần báo thời sự Vrij Nederland, bà đã kể về cuộc tranh luận gần đây của mình với ngôi sao đang lên của phe cánh hữu dân túy, Thierry Baudet:

Tôi thực sự nhập tâm với quan điểm của người khác. Năm ngoái, vài tuần sau cuộc tranh luận của chúng tôi ở Amsterdam, tôi tình cờ gặp Thierry Baudet. Ông nói: "Bà đã thể hiện tốt hơn tôi rất nhiều trong cuộc tranh luận đó". Tôi nghĩ ông thật cao thượng khi nói thế. Tôi đáp: "Ông biết tại sao không? Tôi và ông rất khác nhau. Tôi thực sự quan tâm đến ông và quan điểm của ông, thế nên tôi đã chuẩn bị rất kỹ lưỡng. Nhưng ông hoàn toàn không có chút hứng thú gì với tôi". Ông nhìn tôi như thể tôi đại diện cho thứ gì đó mà ông ghét cay ghét đắng, mà chẳng hề biết thật ra tôi đang đấu tranh vì cái gì.

Thái độ của Femke Halsema là điều hiếm gặp, trong khi thái độ mà bà gán cho đối thủ Baudet của mình, lại xảy ra quá thường xuyên. Chúng ta biết quá ít về nhau, và dù hầu như chẳng buồn quan tâm đến quan điểm của người khác, ta đã vội vàng quyết định mình không hề thích nó. Mà thực ra, ta nào có biết vì sao.

Thái độ hiếu kỳ, khao khát đặt câu hỏi, mong muốn khám phá quan điểm của người khác, tất cả đều bắt đầu từ chính chúng ta. Từ bạn và tôi. Trong những cuộc trò chuyện với bạn bè, gia đình, bên bàn ăn, tại nơi làm việc hoặc trong quán rượu. Và từ đó, hy vọng rằng phong cách đối thoại kiểu Socrates mới, với mong muốn cùng nhau sáng suốt hơn, sẽ dần len lỏi vào các cuộc tranh luận, chương trình đối thoại, chuyên mục báo chí và cả chính trường. Sự thay đổi tích cực này có thể bắt đầu từ chính chúng ta.

Lý do thứ hai để rèn luyện những kỹ năng này rất đơn giản: chất lượng các cuộc trò chuyện của bạn sẽ được cải thiện đáng kể! Khi cả gia đình quây quần bên bàn ăn, chẳng phải sẽ thú vị hơn nhiều nếu thỉnh thoảng chúng ta cùng nhau tâm tình sâu sắc, thay vì chỉ dừng lại ở những câu hỏi quen thuộc như "Hôm nay ở trường thế nào?" hay "Công việc bận không?".

Dù là trong quán rượu, lớp học, trên truyền thông hay những bữa tiệc sinh nhật, màn đối thoại sẽ trở nên hấp dẫn hơn nhiều nếu bạn nuôi dưỡng lòng hiếu kỳ và bắt đầu đặt câu hỏi theo một cách khác. Khi thành thạo một lối hỏi tinh tế hơn, bạn đã nắm giữ tấm vé để bước vào thế giới trải nghiệm của người khác.

Mọi người sẽ thực sự hiểu nhau hơn, khám phá những điều mới mẻ và chạm tới những góc nhìn bất ngờ, những lối tư duy đầy hứng khởi. Và khi chia sẻ điều ấy với nhau, tư duy bạn sẽ trở nên phong phú hơn.

Lý do thứ ba ư? Đơn giản là vì nó thú vị! Suy nghĩ, đặt câu hỏi, thực hành triết học thực sự là niềm vui đúng nghĩa. Một sinh viên của tôi thậm chí còn cho là nó gây nghiện. Đó là cảm giác khi tư duy của bạn ngày càng trở nên mạch lạc, khi bạn có thể chạm đến cốt lõi của vấn đề một cách sắc bén hơn, phân biệt rõ ràng giữa điều hợp lý và vô nghĩa.

Đó là niềm vui khi bạn tiếp thu những góc nhìn mới, phát triển ý tưởng, tìm ra những cách tiếp cận sáng tạo để cùng người khác phân tích vấn đề và tìm kiếm giải pháp. Tất cả điều này đều làm giàu tâm trí, khơi gợi hứng thú và mang lại niềm vui thực sự. Bạn mở ra không gian để tư duy, để trở nên linh hoạt hơn, nhanh nhẹn và nhẹ nhàng hơn.

Khám phá và tìm hiểu quá trình tư duy của người khác, cùng họ dấn thân vào hành trình tìm kiếm trí tuệ, là một trò chơi không gì sánh được. Bản thân việc thực hành triết học, đặt câu hỏi không ngừng về các tình huống, luận điểm và phát ngôn, đã mang trong nó một giá trị nội tại. Tương tự như khi chơi đàn piano. Tại sao ta chơi piano? Vì đó là một trải nghiệm tuyệt vời. Vì sao ta thực hành triết học? Vì đó cũng là một trải nghiệm tuyệt vời. Đào sâu một vấn đề bằng cách đặt câu hỏi chẳng khác nào giải một câu đố sudoku: càng làm nhiều, ta càng giỏi, và chính quá trình ấy cũng đáng giá không kém gì kết quả cuối cùng.

Lý do thứ tư và cũng là cuối cùng: bằng cách đặt những câu hỏi hay và kiên trì theo đuổi hành trình tìm kiếm trí tuệ trong đối thoại, bạn sẽ hiểu rõ chính mình hơn. Nhìn thế giới với lòng hiếu kỳ và đặt câu hỏi phản biện, bạn sẽ không nhận được những câu trả lời sẵn có, nhưng đổi lại, bạn có được những công cụ để khám phá ý tưởng, tự mình tìm ra lời giải.

Tôi tin những câu hỏi hay có thể tạo ra sự kết nối thực sự chân thành. Một kết nối tôn vinh cả sự khác biệt lẫn tương đồng, giúp ta chạm đến bản chất của chính mình. Như lời của Brené Brown, nhà nghiên cứu về sự hổ thẹn, lòng dũng cảm, sự yếu đuối, tình yêu, tóm lại, những gì làm nên con người: chúng ta được sinh ra để kết nối. Trên hết, ta luôn khao khát được gắn bó một cách có ý nghĩa với đồng loại. Và nếu thế giới này đang cần một điều gì đó hơn bao giờ hết, thì chính là điều này.

Elke Wiss/NXB Trẻ

Nguồn Znews : https://znews.vn/cach-dat-cau-hoi-de-thong-minh-hon-post1604173.html