Đại biểu Nguyễn Như So (đoàn Bắc Ninh), Chủ tịch CTCP Tập đoàn Dabaco Việt Nam. Ảnh: Quochoi.vn.
Tại phiên thảo luận ở hội trường Quốc hội sáng 29/10, đại biểu Quốc hội Nguyễn Như So (đoàn Bắc Ninh), đồng thời là Chủ tịch CTCP Tập đoàn Dabaco Việt Nam - đã chia sẻ nhiều nội dung đáng chú ý về vai trò của khu vực kinh tế tư nhân trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.
Ông Nguyễn Như So cũng là một trong số ít doanh nhân vừa đảm nhiệm vai trò lãnh đạo, điều hành doanh nghiệp, vừa giữ vai trò đại biểu Quốc hội.
Thiết kế kinh tế tư nhân như “động cơ phản lực”
Theo ông So, để biến sức mạnh ngắn hạn thành năng lực bền vững, Việt Nam cần có chiến lược phát triển kinh tế tư nhân như một “động cơ phản lực” của nền kinh tế, nơi khu vực này không chỉ là mũi nhọn sáng tạo, mà còn là lực đẩy của sản xuất và nền tảng cho tự chủ quốc gia.
Đại biểu đề xuất 4 nhóm giải pháp trọng tâm nhằm khơi dậy tiềm lực của doanh nghiệp tư nhân.
Đầu tiên, cần đột phá trong cải cách thể chế, đặc biệt là khâu thực thi chính sách, vốn được xem là “nút thắt của mọi nút thắt” trong phát triển kinh tế. Ông nhấn mạnh Việt Nam “không thiếu chính sách, chỉ thiếu cách thực thi chính sách hiệu quả”. Nhiều chủ trương đúng đắn của Đảng và Quốc hội đã mở hướng khơi thông nguồn lực, nhưng kết quả triển khai lại cho thấy khoảng cách rất lớn giữa chính sách trên giấy và đời sống doanh nghiệp.
Ông dẫn ví dụ thực tế, chỉ trong 9 tháng đầu năm, có tới 175.000 doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, phản ánh độ vênh giữa ý chí chính sách và hiệu quả thực thi. Ông So cũng dẫn ví dụ về gói hỗ trợ lãi suất 2% từ Nghị quyết 43, được thiết kế đúng mục tiêu nhưng tỷ lệ giải ngân chỉ đạt khoảng 3% do quy trình phức tạp, tiêu chí thiếu rõ ràng, ngân hàng e ngại rủi ro.
“Hệ quả là vốn không đến được với nền kinh tế, doanh nghiệp kiệt quệ, còn chính sách bị coi là không hiệu quả”, ông nhấn mạnh.
Vì vậy, vị doanh nhân cho rằng cải cách thể chế phải bắt đầu bằng cải cách thực thi. Mỗi chính sách cần có hướng dẫn chi tiết, thời hạn rõ ràng, tiêu chí định lượng, cơ chế giám sát công khai và đơn vị chịu trách nhiệm cụ thể.
Ông đề xuất số hóa toàn bộ quy trình hành chính, xóa bỏ cơ chế xin - cho, đo hiệu quả cải cách bằng trải nghiệm thực tế của doanh nghiệp, thay vì chỉ dựa trên báo cáo hành chính. Khi thực thi chính sách chuyển từ “đúng quy trình” sang “đúng kết quả”, thể chế mới thực sự trở thành động lực tăng trưởng và củng cố niềm tin của doanh nghiệp vào Nhà nước.
Tiếp đó, ông nhấn mạnh cần tái cơ cấu mạnh mẽ cơ chế vốn, đưa dòng tiền trở lại nền kinh tế thực, thay vì bị cuốn vào các chu kỳ đầu cơ ngắn hạn.
Thị trường vốn phải trở thành “mạch máu của sản xuất”, chứ không chỉ là sân chơi của đầu cơ. Dòng vốn cần được định hướng vào các ngành sản xuất chế biến - chế tạo, hàng tiêu dùng thiết yếu, công nghệ cao và kinh tế xanh, những lĩnh vực tạo ra giá trị bền vững và việc làm cho người dân.
Toàn cảnh phiên thảo luận ở hội trường Quốc hội thuộc kỳ họp thứ 10, khóa XV diễn ra sáng 29/10. Ảnh: Quochoi.vn.
Đại biểu kiến nghị Chính phủ phát triển các kênh vốn dài hạn như thị trường trái phiếu doanh nghiệp, vốn mạo hiểm, quỹ đầu tư đổi mới sáng tạo; đồng thời thiết lập cơ chế tái cấp vốn ưu đãi 2-5% cho các dự án công nghệ, sản xuất xanh, chuyển đổi số.
Cùng với đó, cần có các gói tín dụng kích cầu xanh, ưu tiên doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ 4.0, năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn, coi đây là đòn bẩy để chuyển hướng dòng vốn từ đầu cơ sang sáng tạo, gắn lợi ích doanh nghiệp với phát triển bền vững và trách nhiệm môi trường.
Hình thành lực lượng doanh nghiệp nội địa quy mô lớn
Song song với các giải pháp trọng tâm nêu trên, đại biểu Nguyễn Như So cho rằng cần tái cấu trúc sản xuất và xuất khẩu theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và tỷ lệ nội địa hóa, coi đây là nhiệm vụ chiến lược để xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ gia tăng.
Việt Nam hiện có tỷ lệ nội địa hóa dưới 37%, thấp hơn nhiều so với Trung Quốc (67,1%), Thái Lan (58,4%) hay Ấn Độ (53,3%). Điều này khiến nền kinh tế dễ rơi vào vai trò “công xưởng trung chuyển”, khó đáp ứng tiêu chí FTA và có nguy cơ bị áp thuế cao.
Theo ông, cần hình thành lực lượng doanh nghiệp nội địa quy mô lớn làm trụ cột cho nền kinh tế. Chính sách phải hỗ trợ nâng tỷ lệ nội địa hóa, thúc đẩy chuyển giao công nghệ, đào tạo năng lực phát triển và thiết kế trong nước.
Trong thu hút vốn FDI, phải quy định rõ cam kết nội địa hóa, chuyển giao công nghệ và liên kết với doanh nghiệp Việt Nam, biến FDI thành chất xúc tác giúp doanh nghiệp trong nước làm chủ chuỗi giá trị toàn cầu, nền tảng của một nền kinh tế tự chủ và bền vững.
Cuối cùng, ông So nhấn mạnh phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là “lõi thép” của tăng trưởng. Việt Nam đang đối mặt với điểm nghẽn lớn khi 63% việc làm phi chính thức, 38 triệu lao động chưa qua đào tạo nghề, chỉ 11,67% có trình độ cao, khiến năng suất lao động chỉ bằng 1/10 Singapore. Đây không chỉ là thiếu hụt về kỹ năng, mà còn là độ trễ của thể chế giáo dục và đào tạo.
Để bứt phá, đại biểu đề nghị cần triển khai thực chất Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị, coi giáo dục và đào tạo là khâu đột phá chiến lược. Chính phủ cần đầu tư vào giáo dục tinh hoa, xây dựng các trung tâm nghiên cứu - đào tạo năng suất trong các lĩnh vực mũi nhọn như AI, bán dẫn, năng lượng tái tạo, kinh tế số; đồng thời khuyến khích khu vực tư nhân tham gia đào tạo nhân lực thông qua cơ chế đặt hàng, liên kết doanh nghiệp - trường học - viện nghiên cứu.
Ông cũng đề xuất ưu đãi thuế cho hoạt động nghiên cứu, phát triển kỹ năng, coi đây là nền tảng trí thức tự chủ để Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình và khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Hồng Nhung