Phát biểu tại phiên thảo luận tổ của Quốc hội sáng ngày 23-10 về dự án Luật dân số, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Trần Thị Nhị Hà chia sẻ bà rất tâm đắc với bài viết “Tương lai cho thế hệ vươn mình” của Tổng Bí thư Tô Lâm, trong đó nhấn mạnh “chính sách dân số sẽ là trọng tâm ưu tiên hàng đầu trong chiến lược quốc gia”.
Chủ động ứng phó với già hóa dân số
Từ tinh thần đó, bà Hà cho rằng Dự thảo Luật Dân số lần này có vai trò đặc biệt quan trọng trong hoạch định chiến lược phát triển bền vững, tận dụng hiệu quả nguồn nhân lực trẻ trước khi Việt Nam bước vào giai đoạn dân số già.
Bà góp ý, dự thảo mới chỉ đề cập hai giai đoạn trong nâng cao chất lượng dân số: Trước khi kết hôn và trước, sơ sinh. Trong khi đó, giai đoạn trẻ em và thanh thiếu niên, đặc biệt là dinh dưỡng học đường, giáo dục thể chất, y tế học đường, lại chưa được quy định.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội Trần Thị Nhị Hà. Ảnh: HNY
“Đây là khoảng trống chính sách rất lớn. Muốn nâng cao chất lượng dân số, chúng ta không chỉ chăm lo sức khỏe sinh sản mà phải đồng bộ cả dinh dưỡng, thể lực và giáo dục toàn diện cho trẻ em, thanh niên”, bà Hà nói. Đồng thời kiến nghị bổ sung quy định về chính sách dân số đối với trẻ em chưa thành niên và thanh niên, tập trung vào ba vấn đề trọng tâm: Dinh dưỡng, giáo dục thể chất và y tế học đường.
Phân tích nhóm quy định về thích ứng với già hóa dân số, bà Hà cho rằng các điều khoản từ 17 đến 19 của dự thảo hiện mới dừng lại ở chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, chưa mang tính đột phá.
“Theo cách tiếp cận hiện đại, người cao tuổi không chỉ là đối tượng cần chăm sóc mà còn là nguồn nhân lực có kinh nghiệm, có thể tiếp tục đóng góp cho xã hội nếu đủ sức khỏe và có nguyện vọng”, bà nói.
Đại biểu dẫn chứng kinh nghiệm từ Nhật Bản, quốc gia đi đầu trong thích ứng dân số già, khi đã ban hành Luật đảm bảo việc làm cho người cao tuổi từ năm 1971, yêu cầu các doanh nghiệp xây dựng hệ thống làm việc liên tục cho người đến tuổi nghỉ hưu và tạo cơ hội làm việc thêm 5 năm sau tuổi nghỉ hưu bắt buộc.
Từ đó, bà kiến nghị bổ sung một điều mới quy định về chính sách việc làm cho người cao tuổi, cho phép kéo dài thời gian làm việc với người có nguyện vọng, đồng thời có lộ trình thực hiện để các cơ quan, doanh nghiệp chủ động chuẩn bị.
“Đây là hướng đi giúp Việt Nam thích ứng sớm, tránh bị động khi dân số già hóa nhanh trong tương lai”, bà nói.
Khuyến khích sinh con, cần chính sách thực chất hơn
Đề cập chính sách duy trì mức sinh thay thế, bà Hà đánh giá quy định “tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai” trong dự thảo hiện còn quá khiêm tốn, chưa đủ khuyến khích.
Theo bà, ở các địa bàn có mức sinh thấp, chi phí nuôi con và áp lực công việc là nguyên nhân chính khiến nhiều cặp vợ chồng ngại sinh thêm. “Chúng ta cần giải quyết gốc rễ của vấn đề, tạo điều kiện cho cha mẹ có thêm thời gian và nguồn lực chăm sóc con nhỏ”, bà phân tích.
Đại biểu đề nghị tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai tại địa bàn có mức sinh thấp theo hướng phụ nữ được nghỉ thêm 2 tháng, trong đó có 1 tháng linh hoạt trong vòng 1 năm sau khi sinh; nam giới được nghỉ thêm 10 ngày, trong đó 5 ngày linh hoạt trong năm đầu sau sinh.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội Trần Thị Nhị Hà. Ảnh: HNY
Theo bà, chính sách này không chỉ giúp các cặp vợ chồng có thêm thời gian gắn kết và chăm sóc con, mà còn mang tính khuyến khích thực tế, góp phần duy trì mức sinh ổn định.
Đại biểu cũng dẫn thực tế trong hoạt động sàng lọc, chẩn đoán trước sinh vẫn còn xảy ra tình trạng bác sĩ tiết lộ giới tính thai nhi cho cha mẹ. Không ít trường hợp khi biết giới tính không như mong muốn, người mẹ đã chọn cách phá thai.
“Đây là hành vi vô cùng nguy hiểm, không chỉ vi phạm đạo đức nghề y mà còn góp phần gây mất cân bằng giới tính khi sinh, một vấn đề nhức nhối và kéo dài trong xã hội”, bà Hà nói.
Theo đại biểu, việc tiết lộ giới tính thai nhi thường rất khó bị phát hiện, bởi nhiều bác sĩ có thể dùng các ký hiệu hoặc ám hiệu để thông báo cho cha mẹ biết giới tính thai nhi mà không để lại bằng chứng.
“Chính vì vậy, cần có chế tài thật nghiêm để răn đe. Tôi đề nghị thay biện pháp xử lý đình chỉ bằng việc thu hồi chứng chỉ hành nghề y, không cấp lại trong ít nhất 5 năm đối với người vi phạm”, bà nhấn mạnh.
NHÓM PHÓNG VIÊN