TP.HCM muốn thành lập các vùng phát thải thấp tại khu vực trung tâm, Cần Giờ và Côn Đảo. Ảnh: Phương Lâm.
Đây là một trong những đề xuất vừa được đơn vị tư vấn nêu tại hội thảo công bố kết quả nghiên cứu "Vùng phát thải thấp - Lộ trình thực hiện chuyển đổi và chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông", thuộc Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông trên địa bàn TP.HCM do Sở Xây dựng TP chủ trì.
Báo cáo của đơn vị tư vấn cho biết quá trình chuyển đổi giao thông xanh của TP.HCM sẽ được triển khai dựa trên 3 trụ cột chính, gồm chuyển đổi phương tiện điện hóa, phân vùng phát thải thấp (LEZ) và xây dựng hạ tầng chính sách hỗ trợ.
Theo lộ trình, từ năm 2026, TP.HCM sẽ thiết lập LEZ tại khu vực trung tâm, nhằm hạn chế các loại xe chạy xăng, dầu không đạt chuẩn khí thải. Ngoài ra, Cần Giờ và Côn Đảo cũng được đưa vào diện thí điểm, hướng tới bảo vệ khu dự trữ sinh quyển và phát triển du lịch bền vững.
Ở trung tâm, phạm vi vùng LEZ dự kiến bao gồm các quận cũ: 1, 3, 5, 6, 8, 10, 11, Bình Thạnh, Tân Bình, Tân Phú và Phú Nhuận, giới hạn bởi 15 cây cầu và 20 tuyến đường chính. Khu vực này hiện có hơn 3,2 triệu dân, với khoảng 9,2 triệu lượt di chuyển mỗi ngày và thường xuyên ghi nhận nồng độ bụi mịn PM2.5, PM10 vượt ngưỡng cho phép.
Từ năm 2026, xe tải nặng chạy dầu diesel sẽ bị cấm hoàn toàn trong vùng LEZ. Đồng thời, ôtô không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 4 và môtô, xe gắn máy không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 2 cũng bị hạn chế lưu thông theo khung giờ hoặc khu vực.
Để khuyến khích người dân chuyển đổi sang phương tiện xanh, đề án đề xuất chính sách hỗ trợ tài chính cho các hộ gia đình.
Theo đó, hộ thường dự kiến được trợ cấp 10% chi phí (tối đa 5 triệu đồng), hộ cận nghèo 80% (không quá 16 triệu đồng) và hộ nghèo 100% (tối đa 20 triệu đồng). Ngoài ra, người dân còn được giảm 50% lệ phí đăng ký, biển số và hỗ trợ lãi vay khi mua xe điện.
Song song đó, TP dự kiến hỗ trợ 20% lãi suất cho vay bằng VNĐ, với mức hỗ trợ 100% giá trị hợp đồng vay trong thời gian không quá 5 năm, tính theo lãi suất bình quân của 4 ngân hàng thương mại trên địa bàn.
Với doanh nghiệp vận tải, chính sách ưu đãi bao gồm miễn 100% lệ phí trước bạ, giảm 50% phí bảo trì đường bộ và lệ phí cấp biển số, đồng thời hỗ trợ 50% lãi suất đầu tư xe trong năm đầu tiên. Riêng doanh nghiệp xe buýt chuyển sang xe điện sẽ được vay tối đa 85% chi phí đầu tư và hưởng ưu đãi lãi suất trong 7 năm.
Song song với chính sách hỗ trợ, TP.HCM còn đầu tư mạnh vào hạ tầng giao thông xanh. Trong giai đoạn 2025-2030, thành phố dự kiến mở mới 72 tuyến buýt điện với hơn 1.100 xe, đầu tư ít nhất 8.000 xe đạp công cộng, xây dựng hành lang xanh ưu tiên cho người đi bộ và xe đạp, cùng 750-1.338 trạm sạc đặt tại các bãi đỗ xe, trung tâm thương mại và trục giao thông chính.
Giai đoạn 2025-2026 được xác định là thời kỳ khởi động, tập trung hoàn thiện khung chính sách, thiết lập nền tảng pháp lý cho các công cụ tài chính mới và triển khai các dự án thí điểm, tổng vốn đầu tư dự kiến gần 734 tỷ đồng.
Tuy nhiên, giai đoạn 2026-2030 sẽ là thời điểm triển khai toàn diện, đẩy mạnh chuyển đổi đội xe buýt và các chương trình ưu đãi cho khu vực tư nhân. Tổng vốn đầu tư giai đoạn này ước khoảng 14.869 tỷ đồng, trong đó 80% đến từ ngân sách nhà nước, phần còn lại huy động từ khu vực tư nhân.
Liên Phạm