Để "thế hệ vươn mình của dân tộc", được phát huy tối đa khả năng
Trước đó, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan và Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh đã đọc tờ trình và báo cáo thẩm tra tóm tắt dự thảo Luật Dân số, do Bộ Y tế chủ trì soạn thảo. Đây được coi là nền tảng quan trọng, tạo khuôn khổ pháp lý toàn diện và đồng bộ cho công tác dân số và phát triển trong giai đoạn mới.
Trong đó, về duy trì mức sinh thay thế, dự thảo đưa ra các chính sách khuyến khích sinh đủ hai con, trong đó có hỗ trợ tài chính cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, phụ nữ dân tộc thiểu số rất ít người, và phụ nữ tại các địa phương có mức sinh thấp. Ngoài ra, phụ nữ thuộc các nhóm đối tượng này được ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội, tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai.
Về giảm mất cân bằng giới tính khi sinh, dự thảo bổ sung các biện pháp đồng bộ, tăng cường truyền thông thay đổi định kiến giới, kiểm soát hành vi lựa chọn giới tính thai nhi. Đồng thời, yêu cầu Chính phủ định kỳ công bố danh sách địa phương có mức mất cân bằng cao hoặc đã đạt cân bằng tự nhiên để có chính sách can thiệp phù hợp.
Đại biểu Quốc hội Trần Thị Nhị Hà. Ảnh: Như Ý
Trong phiên thảo luận tổ, đóng góp vào nội dung cụ thể, đại biểu Đoàn TP Hà Nội quan tâm đến điều 21 và 21 về nâng cao chất lượng dân số. Theo đại biểu, chất lượng dân số cải thiện khi toàn bộ quá trình từ thời điểm cha mẹ có dự kiến sinh con được tư vấn, khám sức khỏe sinh sản, đến giai đoạn sàng lọc, chẩn đoán trước sinh, giai đoạn sơ sinh và quan trọng không kém là chương trình sức khỏe, dinh dưỡng và giáo dục toàn diện cho trẻ.
Tuy nhiên thì cách tiếp cận của dự thảo Luật hiện nay mới quy định về giai đoạn trước khi kết hôn và giai đoạn trước sinh, sơ sinh. Như vậy thiếu hụt hẳn một giai đoạn rất quan trọng là chính sách dinh dưỡng về học đường, giáo dục thể chất học đường, hỗ trợ y tế học đường đối với trẻ em chưa thành niên. Trong khi đó, đây là những chính sách vô cùng quan trọng để nâng cao chất lượng dân số, tạo điều kiện cho thế hệ vươn mình của dân tộc, được phát huy tối đa khả năng, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế của trẻ em Việt Nam.
Từ thực tế đó, nữ đại biểu kiến nghị bổ sung thêm quy định chính sách dân số đối với trẻ em chưa thành niên và thanh niên. Trong đó nhấn mạnh 3 vấn đề dinh dưỡng, giáo dục, thể chất và y tế học đường.
Quang cảnh thảo luận tại tổ của các đại biểu Quốc hội Đoàn TP Hà Nội. Ảnh: Phạm Thắng
Đề xuất tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ 2
Liên quan đến quy mô, cơ cấu, phân bổ dân số, đại biểu Trần Thị Nhị Hà đánh giá, quy định về duy trì mức sinh thay thế tại điều 13 là những chính sách mới, rất có ý nghĩa trên thực tế. Để khuyến khích các cặp vợ chồng ở địa bàn có mức sinh thấp sinh con, cần tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai lên 2 tháng đối với phụ nữ và 10 ngày việc với nam giới khi có vợ sinh con.
Đặc biệt, để giảm mất cân bằng giới tính khi sinh cần có quy định tăng mức xử phạt. Cho rằng quy định tại khoản 2 điều 15 dự thảo Luật về đình chỉ đối với người hành nghề có hành vi công bố, thông báo, tiết lộ giới tính thai nhi cho khách hàng chưa đủ sức răn đe, đại biểu đoàn TP Hà Nội kiến nghị "thay việc xử lý đình chỉ bằng việc thu hồi vĩnh viễn giấy phép chứng chỉ hành nghề không cấp lại trong thời gian ít nhất 5 năm" để bảo đảm tính răn đe đối với hành vi này.
Băn khoăn tận dụng nguồn nhân lực chất lượng cao
Về chính sách thích ứng với già hóa dân số và dân số già (điều 17, 18 19), theo đại biểu Nhị Hà, toàn bộ các quy định mới chỉ tập trung vào việc chăm sóc sức khỏe người cao tuổi. Cách tiếp cận này chưa mang tính đột phá, chưa phù hợp với chủ trương thích ứng già hóa dân số theo chỉ đạo của Trung ương.
Đại biểu Quốc hội Trương Xuân Cừ. Ảnh: Như Ý
Đại biểu cho rằng, người cao tuổi cũng là nguồn nhân lực chất lượng cao với kỹ năng và kinh nghiệm công tác, nếu đủ sức khỏe người lao động và có nguyện vọng, người cao tuổi hoàn toàn có thể tiếp tục tham gia thị trường lao động. Từ đó, đại biểu đề xuất bổ sung quy định về chính sách việc làm cho người cao tuổi, trong đó quy định cụ thể điều kiện người cao tuổi được kéo dài thời gian làm việc tại cơ quan khi đến tuổi nghỉ hưu nếu có nguyện vọng.
Đồng tình với đề xuất này, tuy nhiên, đại biểu Quốc hội Trương Xuân Cừ băn khoăn vì nội dung việc làm cho người cao tuổi chồng chéo với quy định tại Luật Việc làm, nếu đưa nội dung này vào sẽ không đúng với chủ đề của luật dân số phát triển. Đại biểu cũng đề nghị trong chính sách thích ứng với già hóa dân số cần chú trọng tới chăm sóc sức khỏe thể chất lẫn tinh thần cho người cao tuổi.
Chuyển từ tư duy "chống dịch, chữa bệnh sang "phòng bệnh chủ động, bền vững"
Về dự thảo Luật Phòng bệnh, đại biểu cho rằng đây là văn bản pháp luật có ý nghĩa chiến lược, thể hiện bước chuyển từ tư duy "chống dịch, chữa bệnh sang "phòng bệnh chủ động, bền vững". Đây là định hướng đúng đắn, phù hợp với Nghị quyết số 20-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cáo sức khỏe Nhân dân trong tình hình mới, đồng thời đấp ứng yêu cầu thực tiễn sau đại địch Covid - 19.
Góp ý về dự thảo Luật Phòng bệnh, đại biểu Quốc hội Lê Nhật Thành đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục nghiên cứu để lồng ghép chính sách dân tộc trong chính sách của Nhà nước về phòng bệnh nhằm bảo đảm quyền lợi của người dân tộc thiểu số, cũng như bảo đảm quyền lợi của đồng bào ở miền núi, hải đảo và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.
Đại biểu cũng đề nghị nghiên cứu mở rộng hơn chính sách ưu tiên trong chăm sóc dinh dưỡng đến đối tượng là người dân tộc thiểu số rất ít người.
Theo đại biểu, chính sách mới tập trung nhiều vào dinh dưỡng và truyền thông, nhưng chưa làm rõ về hệ thống y tế cơ sở vùng dân tộc thiểu số như việc bố trí cán bộ y tế là người địa phương, đào tạo cán bộ y tế dân tộc thiểu số; chưa có nội dung cụ thể về ưu tiên ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển đổi số nhằm thu hẹp khoảng cách dịch vụ y tế tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Vì vậy, cần có những quy định nhằm cụ thể hóa cơ chế bảo đảm nguồn lực (kinh phí, nhân lực y tế tại chỗ) để triển khai ở vùng dân tộc thiểu số nhằm đảm bảo tính khả thi khi triển khai thực hiện.
Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm. Ảnh: Như Ý
Về chính sách của Nhà nước về phòng bệnh (tại điều 3 dự thảo Luật), Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm đề nghị Ban soạn thảo bổ sung chính sách xã hội hóa, khuyến khích cộng đồng và chức tổ chức tôn giáo tham gia phòng bệnh, bởi trên thực tế các tổ chức tôn giáo và đoàn thể cơ sở có vai trò rất lớn trong vận động người dân giữ gìn vệ sinh, tiêm chủng, phòng bệnh.
Đề xuất bổ sung chính sách về tài chính và bảo hiểm y tế dự phòng theo hướng: "Nhà nước xây dựng cơ chế tài chính ổn định cho hoạt động phòng bệnh; mở rộng chi trả bảo hiểm y tế đối với dịch vụ dự phòng như sàng lọc, khám sức khỏe định kỳ, tiêm chủng, tư vấn dinh dưỡng và kiểm soát các yếu tố có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe" nhằm bảo đảm tính bền vững và khuyến khích người dân chủ động tham gia phòng bệnh.
Đồng thời, bổ sung chính sách về môi trường, an toàn thực phẩm và biến đổi khí hậu để phù hợp với thực tiễn ở Việt Nam đang chịu ảnh hưởng nặng nề về ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu.
Thịnh An