Hệ lụy từ dân số già

3 giờ trướcBài gốc

(Ảnh minh họa: Tân hoa xã)

Nhiều quốc gia châu Âu đang "già đi trước khi giàu lên", với tuổi trung vị đạt mức 37 trong khi GDP bình quân đầu người chỉ khoảng 10.000 USD - bằng một phần tư mức mà các nền kinh tế phát triển đạt được khi tuổi trung vị đạt ngưỡng đó vào những năm 1990. Tuổi trung vị bằng 37 có nghĩa là 50% dân số ít hơn 37 tuổi, 50% còn lại nhiều hơn 37 tuổi. So với trị số tuổi trung bình, tuổi trung vị đánh giá chính xác hơn về mức độ già hóa hoặc trẻ hóa của một quốc gia.

Theo thước đo của Liên hợp quốc, các quốc gia có hơn 7% dân số từ 65 tuổi trở lên được coi là xã hội già hóa, hơn 14% là xã hội già, hơn 20% là xã hội siêu già. Xét trên toàn thế giới, Nhật Bản có tỷ lệ người hơn 65 tuổi chiếm 29,4%, cao nhất trong số 38 quốc gia có quy mô dân số từ 40 triệu người trở lên, tiếp theo là Italia (25,1%), Đức (23,7%) và Pháp (22,5%). Hàn Quốc là một trong những quốc gia già hóa nhanh nhất thế giới, với khoảng 20% dân số từ 65 tuổi trở lên, tỷ lệ sinh ở mức 0,75 con/phụ nữ - thấp nhất thế giới và tuổi thọ trung bình 89 tuổi. Trung Quốc có tỷ trọng dân số hơn 65 tuổi chiếm 15,4% năm 2023 và dự kiến đến năm 2030 sẽ vượt 20%.

Theo thước đo của Liên hợp quốc, các quốc gia có hơn 7% dân số từ 65 tuổi trở lên được coi là xã hội già hóa, hơn 14% là xã hội già, hơn 20% là xã hội siêu già.

Nguyên nhân chính của già hóa dân số là sự kết hợp giữa tuổi thọ tăng và tỷ lệ sinh giảm. Tuổi thọ tăng là nhờ sự tiến bộ của y tế, công nghệ và cải thiện chất lượng cuộc sống, các bệnh tật được kiểm soát tốt hơn. Còn tỷ lệ sinh giảm là do giới trẻ ngày nay thay đổi quan niệm, có xu hướng trì hoãn việc kết hôn, sinh con để tập trung vào sự nghiệp, phát triển cá nhân hoặc tận hưởng cuộc sống.

Già hóa dân số làm nảy sinh những thách thức lớn cho kinh tế và xã hội. EBRD nhận định tình trạng dân số già hóa bắt đầu kìm hãm tăng trưởng kinh tế ở một số quốc gia. Tại khu vực “châu Âu mới nổi” ở Đông Âu, Trung Âu, Balkan, Baltic và Nam Kavkaz, tỷ trọng người trong độ tuổi lao động sụt giảm được dự báo sẽ làm giảm tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đầu người gần 0,4 điểm phần trăm mỗi năm trong giai đoạn 2024-2050.

Tốc độ gia tăng dân số già nhanh khiến hệ thống an sinh xã hội thiếu hụt, quỹ hưu trí cạn kiệt. Tỷ lệ nhóm người hơn 60 tuổi phạm tội ở Hàn Quốc gia tăng, năm 2024 chiếm 18,8%, cao nhất trong các nhóm tuổi, nguyên nhân chủ yếu là nghèo đói.

Năm 2023, tỷ lệ nghèo ở nhóm người cao tuổi tại Hàn Quốc là 39,8%, cao nhất trong 38 quốc gia thành viên Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) và gần gấp 3 lần mức trung bình của OECD (14%). Tỷ lệ tự tử ở nhóm này đạt 40,6/100.000 dân, gấp đôi mức trung bình trong OECD. Hàn Quốc có gần 1 triệu người cao tuổi bị bệnh mất trí nhớ, và số này có thể tăng gấp đôi vào năm 2044. Gia đình những người bệnh này bị ảnh hưởng nặng nhất, mất tới 18 giờ mỗi tuần để chăm sóc, chi phí cho mỗi bệnh nhân mỗi năm tới 23.000 USD.

Dù gần như tất cả quốc gia đều đã tiến hành một số biện pháp nhằm thúc đẩy tỷ lệ sinh, nhưng chưa có quốc gia nào đạt hiệu quả đáng kể. Chính phủ Hàn Quốc thành lập một bộ mới chuyên về chiến lược dân số để tiến hành các biện pháp cơ bản và có hệ thống, như kế hoạch cho phép 70% các ông bố nghỉ phép chăm con mới sinh vào năm 2030, gia tăng mạnh mẽ so với mức chỉ 6,8% trong năm 2022, giảm tỷ lệ phụ nữ bị gián đoạn sự nghiệp do sinh con trong giai đoạn 2024-2030 từ 22,3% xuống còn 10%. Để bù đắp lực lượng lao động thiếu hụt do dân số giảm, Trung Quốc đã sử dụng 295.000 robot công nghiệp trong năm 2024.

EBRD cho biết, tại hầu hết quốc gia có tỷ lệ sinh giảm, việc nhập cư ở quy mô đủ lớn để bù đắp mức sinh thấp là điều khó chấp nhận về mặt chính trị và phần lớn người dân cũng không “mặn mà” với việc tăng cường ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để nâng cao năng suất. Giải pháp khả thi nhất là kéo dài thời gian làm việc của người dân, dẫn đến việc điều chỉnh các chế độ hưu trí. Để ứng phó thách thức dân số già hóa đòi hỏi các quốc gia cần có cách tiếp cận và giải pháp toàn diện, liên ngành và tăng cường hợp tác quốc tế, chia sẻ kinh nghiệm trước “nỗi lo không của riêng ai”.

TÔ MINH

Nguồn Nhân Dân : https://nhandan.vn/he-luy-tu-dan-so-gia-post926458.html