Phụ nữ trước làn sóng AI: Nguy cơ mất việc hay cơ hội bứt phá?

2 giờ trướcBài gốc

Ảnh minh họa

AI "gõ cửa" những ngành nghề quen thuộc

Bà Phạm Thị Nhung, Trưởng phòng Hành chính - Nhân sự Vikings Gaming, chuyên gia tại Ycompass, nhận định: "Trong 5 năm tới, AI chắc chắn sẽ tác động mạnh đến cơ hội việc làm của người lao động, trong đó đặc biệt là phụ nữ. Những công việc mang tính lặp lại, thủ tục hành chính, nhập liệu, dịch vụ khách hàng cơ bản… sẽ bị thay thế nhanh hơn. Đây vốn là những vị trí mà lao động nữ thường chiếm tỷ trọng lớn, nên rủi ro ảnh hưởng là rõ ràng".

Ngành dệt may là minh chứng dễ thấy. Việt Nam hiện có hơn 2,8 triệu lao động trong lĩnh vực này, trong đó 70-80% là nữ. Từng được coi là "vùng an toàn" cho phụ nữ vì yêu cầu sự khéo léo, tỉ mỉ, nhưng nay dây chuyền may tự động và robot đang dần thay thế sức lao động con người. Một số khâu tinh xảo vẫn cần bàn tay con người, song xu thế dài hạn cho thấy việc làm trong ngành sẽ ngày càng giảm, ảnh hưởng trực tiếp tới hàng triệu lao động nữ.

Ảnh minh họa

Những công việc văn phòng vốn được xem là ổn định cũng đang lung lay. Nghiên cứu của McKinsey Global Institute năm 2023 chỉ ra, nhóm nghề hỗ trợ văn phòng (office support) và chăm sóc khách hàng là hai lĩnh vực có nguy cơ tự động hóa cao nhất. Thực tế, nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam đã triển khai chatbot và công nghệ RPA (Robotic Process Automation) để xử lý hồ sơ, trả lời email hay quản lý thủ tục hành chính. Một tổng đài viên từng phải trực điện thoại cả ngày nay có thể bị thay thế bởi một trợ lý ảo hoạt động liên tục, phục vụ hàng nghìn khách hàng cùng lúc.

Trong ngành bán lẻ, nhiều siêu thị và cửa hàng tiện lợi đã ứng dụng quầy thanh toán tự động, hệ thống quản lý tồn kho bằng AI hay robot phân loại trong kho. Đây vốn là những công việc thu hút nhiều phụ nữ bởi tính ổn định và nhẹ nhàng, nhưng giờ đây cơ hội việc làm ngày càng thu hẹp. Ngay cả lĩnh vực điện tử và lắp ráp - nơi sử dụng nhiều lao động nữ ở các khu công nghiệp, cũng chứng kiến sự thay thế mạnh mẽ của công nghệ. Các khâu kiểm tra chất lượng sản phẩm, vốn cần sự tinh mắt của phụ nữ, nay được thay thế bằng camera AI có khả năng phát hiện lỗi chính xác hơn cả con người.

Rõ ràng, AI đang gõ cửa từng ngành nghề quen thuộc với phụ nữ, từ xưởng may, văn phòng, siêu thị đến nhà máy điện tử… Nếu không kịp thời nâng cao năng lực, phụ nữ sẽ đối diện nguy cơ bị bỏ lại phía sau. Nhưng nhìn từ một hướng khác, chính thách thức ấy có thể trở thành cơ hội để phụ nữ bước ra khỏi "vùng an toàn", học thêm kỹ năng mới và khẳng định vị thế trong kỷ nguyên số.

Cần chủ động thay đổi để thích ứng

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Quang Huy , CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Quang Huy , CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi, cho rằng: "Trí tuệ nhân tạo đang mở ra một cuộc cách mạng chưa từng có trong lịch sử nhân loại. Tuy nhiên, kỷ nguyên AI không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội chiến lược. Trong 5 năm tới, sự thay đổi chủ yếu không phải là mất việc tuyệt đối, mà là chuyển đổi công việc. Các vị trí thủ công sẽ dần giảm, song đồng thời xuất hiện những nghề mới như vận hành và giám sát hệ thống AI, phân tích dữ liệu, quản trị nội dung số, hay chăm sóc khách hàng cá nhân hóa. Đây chính là những không gian nghề nghiệp mà phụ nữ có thể tham gia, thậm chí chiếm ưu thế, nếu được trang bị đúng năng lực".

Ông Huy đề xuất ba nhóm giải pháp để phụ nữ có thể làm chủ AI và không bị bỏ lại phía sau trong cuộc cách mạng khoa học công nghệ. Thứ nhất là giáo dục-đào tạo tập trung vào kỹ năng số, kỹ năng giám sát AI, phân tích dữ liệu và sáng tạo nội dung, đồng thời nuôi dưỡng tinh thần học tập suốt đời. Thứ hai là xây dựng quỹ hỗ trợ đào tạo và khởi nghiệp số, cung cấp học bổng, vốn vi mô và khuyến khích ứng dụng AI trong kinh doanh. Thứ ba là phát triển hạ tầng xã hội thông minh như dịch vụ trông trẻ, thiết bị gia đình thông minh hay robot trợ giúp việc nhà… để giảm gánh nặng nội trợ, tạo điều kiện cho phụ nữ học tập và phát triển sự nghiệp.

Ở cấp độ cá nhân, chuyên gia Nguyễn Quang Huy nhấn mạnh phụ nữ cần chủ động tự trang bị ba tầng năng lực. Tầng nền tảng là kỹ năng số cơ bản, hiểu biết về AI và khả năng tự học. Tầng chuyên môn gồm kỹ năng vận hành, giám sát AI, phân tích dữ liệu, quản trị dịch vụ sáng tạo và nhân văn. Tầng nâng cao là khả năng kinh doanh, khởi nghiệp số, tư duy toàn cầu, ngoại ngữ và kỹ năng lãnh đạo trong bối cảnh chuyển đổi số.

Thực tế đã có những ví dụ cho thấy cơ hội đổi đời nhờ AI. Trong lĩnh vực thương mại điện tử, nhiều phụ nữ kinh doanh online nay đã biết tận dụng công cụ AI để phân tích hành vi khách hàng, tối ưu quảng cáo hay gợi ý sản phẩm. Không ít trường hợp, lợi nhuận tăng gấp đôi so với cách bán hàng truyền thống, chứng minh rằng AI không lấy đi việc làm mà thay đổi cách làm việc và phụ nữ hoàn toàn có thể biến công nghệ thành lợi thế.

Bà Phạm Thị Nhung cũng cho rằng: "Phụ nữ cần tăng cường kỹ năng số và học cách giao tiếp với AI như biết đặt câu hỏi, đưa lệnh rõ ràng, kiểm tra và khai thác thông tin một cách thông minh". Theo bà, tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề là yếu tố quan trọng. Khi AI có thể đưa ra hàng loạt phương án, con người trong vai trò quản lý, chuyên môn phải biết phân tích và lựa chọn giải pháp phù hợp. Đồng thời, những thế mạnh vốn có của phụ nữ như giao tiếp, thuyết phục, làm việc nhóm hay quản trị cảm xúc sẽ càng trở nên giá trị khi kết hợp với công nghệ, giúp họ khó bị thay thế.

Rõ ràng, AI không chỉ mang đến nguy cơ mà còn mở ra cánh cửa nghề nghiệp mới cho phụ nữ. Nhưng cánh cửa đó chỉ mở với những ai sẵn sàng bước tiếp. Thực tế tại Việt Nam đã xuất hiện nhiều nền tảng trực tuyến hay một số chương trình đào tạo do nhà nước, doanh nghiệp và các tổ chức phi chính phủ tổ chức để hỗ trợ phụ nữ về năng lực số. Những khóa học về phân tích dữ liệu, thiết kế nội dung số, thương mại điện tử… sẽ giúp phụ nữ nhân bội lợi thế của mình trong những nghề quen thuộc và thậm chí cả những ngành nghề mà trước đây nam giới có lợi thế.

Vẫn còn nhiều rào cản

Một khảo sát của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam năm 2024 cho thấy, phụ nữ vẫn gặp nhiều rào cản trong việc tiếp cận công nghệ, đặc biệt ở khu vực nông thôn và nhóm thu nhập thấp. Thiếu thời gian, hạn chế về thiết bị, gánh nặng gia đình khiến họ khó tham gia các chương trình đào tạo. Điều này càng cho thấy tầm quan trọng của những chính sách hỗ trợ đồng bộ, từ dịch vụ trông trẻ, hỗ trợ tài chính đến các chương trình đào tạo miễn phí, để phụ nữ có điều kiện học tập, đổi mới và phát triển trong thời đại AI.

Gia Bảo

Nguồn Phụ Nữ VN : https://phunuvietnam.vn/phu-nu-truoc-lan-song-ai-nguy-co-mat-viec-hay-co-hoi-but-pha-20251013102227295.htm