Sớm đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học - Bài 2: Những cái khó cần tháo gỡ

9 giờ trướcBài gốc

Khoảng trống giáo viên dạy tiếng Anh

Nhìn lại cách đây khoảng chục năm, ngay tại các thành phố lớn phải “đốt đuốc" tìm giáo viên dạy chuyên ngành bằng tiếng Anh thì nay nhiều trường công lập ở Hà Nội, TPHCM, Bắc Giang, Quảng Ninh... đã dạy thử nghiệm toán và khoa học bằng tiếng Anh. Năm học 2016-2017, các sinh viên khóa đầu tiên của khoa Toán tiếng Anh, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội tốt nghiệp và đến nay đã có hàng trăm nghìn sinh viên tốt nghiệp, đi làm, bổ sung vào đội ngũ giảng dạy.

Dẫu vậy, theo lộ trình của dự thảo đề án “Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2045” như đã đề cập ở bài viết trước thì vấn đề đội ngũ vẫn là một bài toán khó.

Học sinh Trường THCS Hoàng Mai (Hà Nội) trong tiết sinh hoạt lớp. Ảnh: NTCC.

Ghi nhận tại các địa phương, vấn đề khó khăn nhất hiện nay vẫn là đội ngũ giáo viên để triển khai đề án. Chưa tính tới việc dạy các môn học bằng tiếng Anh cũng như năng lực của đội ngũ giáo viên tiếng Anh hiện có, ở nhiều địa phương hiện nay, ngay cả giáo viên dạy tiếng Anh cũng đang là một khoảng trống lớn.

Năm học 2024-2025, đa số các tỉnh/thành chọn tiếng Anh là môn thứ 3 thi lớp 10, riêng Hà Giang (cũ) chọn môn Lịch sử - Địa lý. Lý giải điều này, Sở GDĐT tỉnh Hà Giang (cũ) cho biết xuất phát từ tình hình thực tế của địa phương cũng như đảm bảo sự công bằng cho các em. Đó là so với các địa phương khác, tiếng Anh hiện chưa phải thế mạnh của học sinh Hà Giang, do các em tiếp cận muộn. Tình trạng thiếu giáo viên tiếng Anh ở nhiều cơ sở giáo dục, chất lượng dạy và học chưa đồng đều giữa các vùng là trở ngại.

Thực tế sau sáp nhập, tỉnh Tuyên Quang mới có 1.054 trường học với gần 509.000 học sinh. Tổng số cán bộ giáo viên của toàn ngành là 32.000 người, thiếu 1.326 giáo viên theo chỉ tiêu biên chế được giao. So với định biên giáo viên của Bộ GDĐT còn thiếu 3.800 giáo viên. Sở GDĐT tỉnh cho biết, giáo viên tiếng Anh, tin học… không có nguồn để tuyển dụng.

Đây cũng là lý do khiến ông Lâm Thế Hùng, Phó giám đốc Sở GDĐT Tuyên Quang lo lắng khi triển khai Đề án đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ 2 ở địa phương có đông đồng bào dân tộc thiểu số là thách thức lớn. Bên cạnh đó, dù đã được đầu tư, việc dạy tiếng Việt trước khi vào lớp 1 vẫn chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Do đó, việc phổ cập thêm tiếng Anh càng khó khăn hơn.

Trường THCS xã Lùng Vai (Lào Cai) năm học này có 263 học sinh, gần 90% là người đồng bào dân tộc thiểu số ở khắp các thôn bản của xã. Với 8 lớp học, giáo viên tiếng Anh của trường không đủ nên thường xuyên phải mượn giáo viên từ bậc tiểu học. Tuy nhiên, số tiết được tăng cường cũng chỉ dừng ở mức tối thiểu.

Do tiếng Anh là môn đặc thù nên không thể dạy kiêm nhiệm. Thống kê của Sở GDĐT tỉnh Lào Cai, hiện ở bậc tiểu học, đang thiếu 124 giáo viên tiếng Anh, ở bậc THCS thiếu 92 giáo viên, cấp THPT cần bổ sung 34 giáo viên. Nhiều môn học khác cũng thiếu giáo viên nên trước mắt, giải pháp là ký hợp đồng với gần 2.000 giáo viên. Đồng thời, Sở GDĐT tỉnh Lào Cai quyết định biệt phái 17 giáo viên tiếng Anh tăng cường giảng dạy tại các xã vùng khó thuộc huyện Trạm Tấu và huyện Mù Cang Chải (trước hợp nhất) trong thời gian từ 25/9/2025 đến hết ngày 31/5/2026.

Tiết học tiếng Anh tại Trường Tiểu học Đông Hòa B (Dĩ An, TPHCM). Ảnh: NTCC.

Tại Điện Biên, Trường PTDTBT Tiểu học Mường Toong số 1 (xã Mường Toong) năm học này có 20 lớp 3, 4, 5 học môn Tiếng Anh bắt buộc, tương ứng với 80 tiết tiếng Anh/tuần. Với duy nhất 1 giáo viên tiếng Anh, trường đang áp dụng dạy học kết hợp trực tiếp và trực tuyến. Cụ thể, các lớp trong cùng khối sẽ cùng học tiếng Anh vào một thời điểm. Một lớp do giáo viên tiếng Anh dạy trực tiếp còn các lớp khác, học sinh học trực tuyến qua màn hình máy chiếu dưới sự hỗ trợ của thầy cô khác.

Thống kê tại 12 trường học tại xã Mường Nhé, tỉnh Điện Biên cũng đang thiếu 8 giáo viên tiếng Anh. Giải pháp là tăng cường giáo viên tiếng Anh tại các trường đủ hoặc thiếu ít sang hỗ trợ trường thiếu nhiều. Thầy Đinh Tuấn Sơn, 1 trong 4 giáo viên tiếng Anh của Trường PTDTBT THCS Mường Nhé đang tham gia dạy bổ sung cho 3 trường tiểu học khác trên địa bàn, với tổng 36 tiết/tuần cho biết: “Việc di chuyển tới các trường học khác để dạy tăng cường gặp khó khăn do các trường này tương đối xa nhưng với tinh thần chung tay sẻ chia khó khăn, tôi và các đồng nghiệp luôn nỗ lực, hoàn thành nhiệm vụ xã, trường giao phó”.

Điều chỉnh chính sách, thu hút giáo viên

Tình trạng thiếu giáo viên và nghiêm trọng nhất nằm ở các môn học như tiếng Anh, tin học, âm nhạc, mỹ thuật… theo Bộ GDĐT đã diễn ra từ khi triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới nhưng chậm khắc phục vì nhiều lý do. Trong đó, thiếu nguồn tuyển là vấn đề chung các địa phương vùng khó khăn, miền núi, vùng sâu vùng xa gặp phải trong khi với những địa phương phát triển như TPHCM lại do lương, chế độ đãi ngộ chưa đủ để thu hút và giữ chân giáo viên các bộ môn này.

Liên quan đến vấn đề này, Bộ GDĐT đang phối hợp với Bộ Nội vụ xây dựng quy định thang bảng lương theo vị trí việc làm, chức danh và chức vụ lãnh đạo và phụ cấp ưu đãi theo nghề, trong đó có đội ngũ giáo viên phổ thông, mầm non. Bộ cũng đang lấy ý kiến dự thảo nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện đột phá phát triển GDĐT với đề xuất nâng phụ cấp ưu đãi đặc thù đối với giáo viên. Trong đó, nâng phụ cấp ưu đãi nghề lên mức tối thiểu 70% đối với giáo viên mầm non, phổ thông, trung học nghề; 30% đối với nhân viên trường học; 100% đối với nhà giáo công tác tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, các cơ sở giáo dục cho người khuyết tật, trường chuyên biệt.

Học sinh Trường THPT Việt Đức (Hà Nội) tham gia một cuộc thi tiếng Anh. Ảnh: NTCC.

Do thiếu giáo viên, nhiều xã miền núi của Sơn La thực hiện việc điều chỉnh phân phối chương trình, giảm số tiết, ghép lớp dẫn đến tình trạng lớp học tiếng Anh rất đông, có khi lên tới 70 em/lớp làm ảnh hưởng tới chất lượng giáo dục. Trong khi đó, với các lớp học trực tuyến, vấn đề đường truyền internet và máy móc thiết bị không đủ, không đảm bảo cũng ảnh hưởng tới hiệu quả dạy học tiếng Anh.

Ông Trần Văn Chiến, Hiệu trưởng Trường PTDTBT tiểu học và THCS Nà Khoang (Sơn La) cho biết trường thiếu giáo viên tiếng Anh ngay từ ở cấp tiểu học, cùng với đó là không có đủ cơ sở vật chất, phòng học đạt chuẩn để các em có thể nghe và học phát âm. Vì vậy, vị Hiệu trưởng bày tỏ lo lắng khi thi ngoại ngữ vào lớp 10, học sinh của trường khó đạt điểm cao.

Từ năm học 2024-2025, tiếng Anh trở thành môn thi tự chọn, không còn là môn thi bắt buộc trong kỳ thi tốt nghiệp THPT như các năm trước, tỷ lệ học sinh các trường vùng khó khăn chọn môn học này rất thấp. Cô Hà Ánh Phượng, giáo viên tiếng Anh Trường THPT Hương Cần (xã Thanh Sơn, Phú Thọ) cho biết, khi tiếng Anh không phải môn bắt buộc trong tuyển sinh đầu cấp, học sinh với tâm lý thi gì học nấy nên nhiều em không lựa chọn thi sẽ học đối phó, hoặc bỏ qua luôn. Giải pháp ở đây, theo cô Phượng là cần phải xây dựng phong trào học tập cũng như môi trường học ngoại ngữ cho học sinh ở các địa phương, từng trường, từng lớp thông qua nhiều hoạt động gắn với văn hóa vùng miền.

Cô Nguyễn Bội Quỳnh, Hiệu trưởng Trường THPT Việt Đức (Hà Nội) nhận định việc đổi mới đề thi tốt nghiệp THPT, trong đó có môn tiếng Anh, đòi hỏi giáo viên phải đổi mới phương pháp giảng dạy, học sinh phải thay đổi cách thức thức học không phải là lớp 12 mà ngay từ lớp 10. Không thể chỉ dạy mẹo làm bài, học thuộc mẫu, mà phải giúp học sinh hiểu và vận dụng kiến thức.

Khẳng định thành công của đề án đòi hỏi đột phá về tư duy, thể chế và nguồn lực, Thứ trưởng Bộ GDĐT Phạm Ngọc Thưởng cho biết nhà nước giữ vai trò chủ đạo, song cần huy động xã hội hóa hai yếu tố then chốt là hoàn thiện chính sách và đào tạo đội ngũ giáo viên gắn với ứng dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo trong dạy và học. Trong Đề án sắp được Chính phủ phê duyệt, tiếng Anh được quy định là môn tự chọn từ lớp 1. Đến một thời điểm phù hợp, đầy đủ cơ sở vật chất và giáo viên, ngành giáo dục sẽ đưa tiếng Anh thành môn bắt buộc từ lớp 1, thay vì từ lớp 3 như hiện tại.

(còn nữa)

GS.TS Lê Anh Vinh

GS.TS Lê Anh Vinh - Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam: Lợi ích của chương trình giáo dục tích hợp

Việc tích hợp kiến thức môn học với giảng dạy tiếng Anh có thể tạo ra lộ trình đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai tại Việt Nam, thay vì chỉ là ngoại ngữ. Mô hình này mở ra nhiều cơ hội, học sinh giảm tải nhờ tránh trùng lặp kiến thức, đồng thời phát triển cả năng lực toàn cầu và bản sắc dân tộc; nhà trường nâng cao uy tín thông qua việc cấp bằng kép của Bộ GDĐT cùng chứng chỉ quốc tế; giáo viên và cán bộ quản lý được nâng cao năng lực chuyên môn; các đối tác quốc tế có điều kiện mở rộng hợp tác bền vững tại Việt Nam.

Thu Hương

Nguồn Đại Đoàn Kết : https://daidoanket.vn/som-dua-tieng-anh-thanh-ngon-ngu-thu-hai-trong-truong-hoc-bai-2-nhung-cai-kho-can-thao-go.html