Đặc biệt, trong bối cảnh thành phố cùng cả nước thực hiện tinh gọn bộ máy, đơn giản hóa thủ tục hành chính và triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, nhiều động lực mới được tạo ra, giúp các mục tiêu phát triển đô thị ngày càng hoàn thiện.
Thành phố Hà Nội tiếp tục mở rộng, chỉnh trang nhiều không gian công cộng, phục vụ nhu cầu vui chơi, giải trí của người dân tại khu vực xung quanh hồ Hoàn Kiếm. Ảnh: Phan Anh
Nhiều tín hiệu tích cực
Trong những tháng đầu năm 2025, hàng loạt công trình, dự án mới được thành phố Hà Nội khởi công, khánh thành, góp phần hoàn thiện các chỉ tiêu đề ra tại Chương trình số 03-CTr/TU của Thành ủy Hà Nội (khóa XVII) về “Chỉnh trang đô thị, phát triển đô thị và kinh tế đô thị giai đoạn 2021 - 2025”, góp phần xây dựng Thủ đô văn minh, hiện đại.
Diện mạo đô thị trên địa bàn quận Hoàn Kiếm (cũ) đang diễn ra những chuyển biến rõ nét. Đề án mở rộng không gian đi bộ khu vực hồ Hoàn Kiếm là một trong những nội dung trọng tâm của Chương trình số 03-CTr/TU.
Ngày 16-9, UBND phường Hoàn Kiếm đã thông tin về dự án đầu tư xây dựng quảng trường - công viên khu vực TOD (phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng) phía Đông hồ Hoàn Kiếm. Đây là dự án đầu tư công trọng điểm, hướng tới chỉnh trang đô thị, kiến tạo di sản, mở rộng không gian sống văn minh, hiện đại, đồng thời bảo tồn bản sắc văn hóa Thủ đô. Việc xây dựng quảng trường và công viên tại khu vực này không chỉ giải quyết tình trạng thiếu không gian công cộng, mà còn mở ra một không gian mới, nơi văn hóa và nghệ thuật được tôn vinh, lan tỏa.
Trước đó, một thay đổi lớn với không gian quanh khu vực hồ Hoàn Kiếm là việc phá dỡ tòa nhà “Hàm cá mập”, nhằm cải tạo, mở rộng và chỉnh trang Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục.
Ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch kiến trúc đô thị (Trường Đại học Xây dựng Hà Nội) - đơn vị thiết kế phương án, cho biết, khi hoàn thành, nơi đây sẽ trở thành không gian công cộng rộng gần 1,4ha với 3 tầng hầm dành cho các hoạt động văn hóa, thương mại và bãi đỗ xe. Sau giai đoạn 1, diện mạo mới của khu vực đã dần hình thành, gia tăng đáng kể không gian công cộng phục vụ người dân.
Một chuyển động đáng chú ý khác là trong số 250 dự án lớn được khởi công, khánh thành trên cả nước nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2-9 vừa qua, Hà Nội có dự án "Thành phố thông minh Bắc Hà Nội". Điểm nhấn của dự án này là tháp Trung tâm tài chính, diện tích 133.279m², quy mô xây dựng 30.547m², cao 108 tầng, với tổng mức đầu tư khoảng 1 tỷ USD.
Chủ tịch Tập đoàn BRG Nguyễn Thị Nga, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển thành phố thông minh Bắc Hà Nội, cho biết, tháp Trung tâm tài chính được kỳ vọng trở thành biểu tượng đô thị quốc tế, vừa là điểm nhấn cảnh quan, vừa là trung tâm kinh tế quan trọng của Thủ đô.
Trong 19 chỉ tiêu của Chương trình số 03-CTr/TU, đã có 9 chỉ tiêu “về đích”. Trong đó, công tác cải tạo công viên, vườn hoa gây nhiều ấn tượng. Dự kiến đến hết năm 2025, thành phố sẽ xây dựng mới và cải tạo 62 công viên, vườn hoa, đạt 137,7% kế hoạch, bao gồm cả những dự án từng kéo dài nhiều năm.
Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Nguyễn Phi Thường cho biết, sau năm 2025, thành phố sẽ tiếp tục triển khai xây dựng, cải tạo 11 công viên, vườn hoa theo chủ trương đầu tư đến năm 2026 - 2027, đồng thời lập quy hoạch chi tiết cho các công viên lớn như Thống Nhất, Bách Thảo, Thủ Lệ, Thành Công, Giảng Võ, Thanh Niên... Cùng với nhiều chỉ tiêu khác được thực hiện đồng bộ, diện mạo đô thị có nhiều chuyển biến tích cực theo hướng sáng, xanh, sạch, đẹp, văn minh và hiện đại.
Một chỉ tiêu rất quan trọng khác đã được thành phố quyết liệt triển khai thực hiện, đó là “Nâng tổng công suất khai thác của các nhà máy nước đạt 1,8-2 triệu m3/ngày đêm, tỷ lệ hộ dân được cung cấp nước sạch 100%”. Với 4 dự án đang được các nhà đầu tư triển khai, dự kiến đến hết năm nay, khi Nhà máy Nước mặt sông Hồng đưa vào vận hành một phần, Nhà máy Nước sông Đà hoàn thành nâng công suất 600.000m3/ngày đêm và Nhà máy Nước Xuân Mai đưa vào vận hành phân kỳ 1A công suất 150.000m3/ngày đêm, thành phố sẽ hoàn thành chỉ tiêu Chương trình đặt ra.
Về cung cấp nước sạch tập trung cho khu vực nông thôn, đến hết tháng 3-2025, tỷ lệ này đạt 95%. Phó Giám đốc Sở Xây dựng Nguyễn Thế Công chia sẻ, thành phố đang triển khai đồng bộ nhiều nhóm giải pháp nhằm “phủ” kín nước sạch tới các khu vực còn lại. Đó là thực hiện đồng bộ giải pháp xã hội hóa đầu tư, tạo cơ chế thuận lợi để thu hút doanh nghiệp tham gia, nhất là ở những địa bàn xa, khó tiếp cận và rút ngắn thủ tục hành chính, tạo thuận lợi trong phê duyệt thiết kế, đấu nối, giải phóng mặt bằng; tăng cường phối hợp rà soát nhu cầu sử dụng nước, điều chỉnh sản lượng cung cấp theo thực tế, bảo đảm giá nước hợp lý…
Cơ hội vượt qua thách thức
“Trước kia, diện tích các phường chỉ từ 5-10km², nay có phường lên tới 80km². Với quy mô lớn, công tác quản lý sẽ bảo đảm tính bao quát, thống nhất, tổng thể và liền mạch hơn. Khi thành phố đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, phân công, bộ máy chính quyền 2 cấp sẽ thuận lợi hơn trong việc hoàn thiện, nâng cấp các chỉ tiêu Chương trình 03-CTr/TU đề ra” - TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhận định.
Tại phường Long Biên, Bí thư Đảng ủy phường Nguyễn Mạnh Hà cho biết, ngay khi bộ máy chính quyền mới đi vào hoạt động, phường đã đặt mục tiêu chú trọng đầu tư cải tạo hệ thống cây xanh, vườn hoa, hồ nước, công viên và xử lý ô nhiễm sông hồ; đồng thời phối hợp vận hành hiệu quả hệ thống xử lý nước thải.
Đại diện lãnh đạo phường Hoàn Kiếm cũng khẳng định sẽ tiếp tục dành nguồn lực cho quy hoạch, cải tạo các không gian công cộng, quảng trường, khu vực xung quanh hồ Hoàn Kiếm, theo hướng tăng thêm không gian sinh hoạt chung, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển văn hóa. Điểm nhấn trong định hướng này là mô hình quản trị thông minh, đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số để phát huy hiệu quả và lợi thế của không gian phát triển mới.
Một trọng tâm khác trong chỉnh trang đô thị thời gian tới là đẩy mạnh cải tạo, tái thiết đô thị, đặc biệt là các khu chung cư cũ, đồng thời thiết lập cơ chế đặc thù để triển khai Luật Thủ đô 2024.
Theo TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã đánh dấu bước ngoặt trong cách tiếp cận quản trị đối với đô thị đặc biệt như Hà Nội. Với hành lang pháp lý đồng bộ, cơ chế phân quyền, phân cấp, phân công sâu rộng cùng sự vào cuộc thực chất của cấp xã, phường, thành phố sẽ có điều kiện tháo gỡ những “nút thắt” kéo dài trong công tác cải tạo chung cư cũ.
Địa bàn quận Đống Đa trước đây vốn có số lượng nhà chung cư nhiều nhất, chiếm khoảng 1/3 tổng số chung cư cũ của thành phố. Trong đó, các khu Kim Liên, Trung Tự, Khương Thượng được xây dựng từ thập niên 1960-1970, nay đã xuống cấp nghiêm trọng, ảnh hưởng tới đời sống người dân và làm mất mỹ quan đô thị. Với vai trò là cấp chính quyền gần dân nhất, các phường như Giảng Võ, Kim Liên, Phương Liên, Thành Công, Quỳnh Mai... hiện được phân quyền mạnh mẽ hơn, phát huy vai trò chủ động, đồng hành cùng người dân trong từng bước cải tạo chung cư cũ.
Định hướng phát triển đô thị trên toàn địa bàn thành phố trong nhiệm kỳ tới, Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XVIII Đảng bộ thành phố Hà Nội đề ra mục tiêu: Hình thành các khu đô thị mới đồng bộ, hiện đại, xanh và thông minh; song hành cùng chú trọng bảo tồn và thực hiện xanh hóa nội đô lịch sử, xây dựng các công viên mới, không gian xanh theo mô hình “rừng trong phố”.
Một định hướng quan trọng khác là bảo tồn có chọn lọc cùng với cải tạo, tái thiết để phát huy giá trị các công trình, không gian lịch sử - văn hóa, phố cổ, phố cũ; có chính sách đột phá trong cải tạo các khu chung cư cũ gắn với việc chỉnh trang, tái thiết đô thị các khu vực lân cận nhằm hình thành các khu dân cư văn minh, hiện đại; đến năm 2030, hoàn thành cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ nguy hiểm cấp độ D…
Ngoài ra, thành phố kiên định phát triển trung tâm tài chính hài hòa với không gian hồ Hoàn Kiếm, phố cổ. Các trung tâm tài chính, công nghệ số được hình thành tại khu vực phía Bắc và phía Nam sông Hồng trước năm 2030 cùng với Trung tâm thương mại tự do gắn với các sân bay quốc tế Nội Bài, Gia Bình và tuyến đường sắt cao tốc Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.
Như vậy, các chỉ tiêu của Chương trình 03-CTr/TU đã được nhất quán tiếp tục kéo dài lộ trình thực hiện và nâng lên một tầm cao mới, đáp ứng nhu cầu phát sinh từ thực tiễn. Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND thành phố Hà Nội Nguyễn Ngọc Tuấn, Trưởng ban Chỉ đạo Chương trình số 03-CTr/TU của Thành ủy đã nhiều lần nhấn mạnh, chương trình đã tác động đến mọi mặt đời sống xã hội, tạo chuyển biến rõ nét, góp phần thay đổi diện mạo đô thị... Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn một số chỉ tiêu đạt thấp và gặp nhiều khó khăn, như vấn đề vận tải hành khách công cộng, hạ ngầm cáp điện...
Các chỉ tiêu này sẽ tiếp tục là thách thức, buộc các sở, ngành, đơn vị tìm giải pháp tháo gỡ, bởi công tác chỉnh trang, phát triển đô thị đối với Hà Nội có ý nghĩa quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh thành phố có nhiều tiền đề để phát triển nhanh, mạnh như hiện nay. Đó chính là quyết tâm biến khó khăn thành thuận lợi, chuyển thách thức thành cơ hội khi khai thác các chính sách đặc thù trong Luật Thủ đô năm 2024 để triển khai với hiệu quả rõ rệt, sản phẩm cụ thể.
Với nhiều nguồn lực mới như vậy, những nội dung mà Chương trình số 03-CTr/TU đã đặt ra chắc chắn sẽ tiếp tục lan tỏa trong giai đoạn tới, góp phần xây dựng Hà Nội trở thành thành phố "Văn hiến - văn minh - hiện đại".
Bảo Hân