Viêm tiểu phế quản ở trẻ em tăng vọt vì RSV: Cha mẹ cần làm gì?

14 giờ trướcBài gốc

Virus hợp bào đường hô hấp (RSV – Respiratory Syncytial Virus) đang trở thành một trong những tác nhân gây bệnh hô hấp đáng lo ngại nhất hiện nay ở trẻ em, đặc biệt là nhóm trẻ dưới 2 tuổi. Các thống kê y tế gần đây cho thấy tỷ lệ trẻ mắc RSV tại Việt Nam và trên thế giới đang có xu hướng tăng cao, với nhiều ca diễn tiến nặng phải nhập viện điều trị tích cực.

RSV là gì?

RSV là một loại virus đường hô hấp phổ biến, lây lan qua đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết chứa virus. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây viêm tiểu phế quản và viêm phổi ở trẻ nhỏ.

Theo các nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các viện nghiên cứu lớn, gần như 100% trẻ em đều từng nhiễm RSV ít nhất một lần trước 3 tuổi. Trẻ dưới 6 tháng tuổi, trẻ sinh non, suy dinh dưỡng hoặc có bệnh nền tim, phổi, thần kinh – cơ là nhóm dễ bị tổn thương nặng nhất.

Trẻ sơ sinh là nhóm nguy cơ cao dễ bị diễn tiến nặng khi nhiễm virus hợp bào đường hô hấp (RSV). Hình minh họa.

Gánh nặng bệnh tật do RSV

Ước tính toàn cầu, RSV gây ra khoảng 30 triệu ca bệnh đường hô hấp cấp mỗi năm, trong đó có hơn 3,6 triệu ca phải nhập viện và khoảng 100.000 ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi. Tại Việt Nam, các nghiên cứu ghi nhận RSV chiếm từ 25–28% các trường hợp nhiễm trùng đường hô hấp cấp ở trẻ nhỏ và khoảng 32–48% ca viêm phổi cộng đồng ở trẻ dưới 2 tuổi.

Tại một số bệnh viện tuyến trung ương và tuyến thành phố như Bệnh viện Xanh Pôn, tỷ lệ dương tính RSV trong các ca viêm phổi trẻ em được ghi nhận lên đến 50%. Đặc biệt, chỉ trong vài tháng gần đây, số ca dương tính RSV tăng đột biến, gây áp lực lớn cho hệ thống chăm sóc y tế nhi khoa.

Đặc điểm mùa vụ và dịch tễ học

Các nghiên cứu cho thấy RSV thường bùng phát mạnh vào cuối mùa hè, trong khi cúm mùa có xu hướng tăng từ tháng 4 đến tháng 6. Trẻ dưới 1 tuổi có tỷ lệ nhiễm RSV cao nhất (khoảng 44%), trong đó chủng RSV-A chiếm đa số với khoảng 53% số mẫu dương tính. Sự phân bố mùa vụ này khiến các bác sĩ cảnh báo phụ huynh cần tăng cường phòng bệnh cho trẻ trong những thời điểm cao điểm lây nhiễm.

Triệu chứng và diễn tiến lâm sàng

Thời gian ủ bệnh RSV kéo dài từ 2–8 ngày, trung bình khoảng 4–6 ngày. Giai đoạn đầu, các triệu chứng thường khá giống cảm lạnh thông thường với ho, hắt hơi, chảy nước mũi, sốt nhẹ. Tuy nhiên, từ ngày thứ 3–5, bệnh có thể diễn tiến nặng hơn với tình trạng khó thở, thở khò khè, rút lõm ngực, bú kém hoặc bỏ bú. Ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ sinh non, có thể xuất hiện những cơn ngưng thở đột ngột.

Một số trường hợp, RSV gây viêm tiểu phế quản hoặc viêm phổi nặng, buộc trẻ phải nhập viện để theo dõi sát, hỗ trợ hô hấp và điều trị tích cực. Tỷ lệ tử vong ở nhóm trẻ bị bệnh nặng dao động từ 2,8–22% tùy điều kiện y tế.

Chẩn đoán và điều trị

Hiện chưa có thuốc kháng virus RSV đặc hiệu. Việc điều trị chủ yếu là hỗ trợ nhằm giảm triệu chứng và phòng biến chứng. Trẻ mắc bệnh cần được bù đủ nước, kiểm soát sốt, vệ sinh đường hô hấp, hút dịch mũi nếu cần và hỗ trợ thở oxy hoặc thở máy khi tình trạng nặng. Các bác sĩ khuyến cáo phụ huynh không tự ý dùng thuốc kháng sinh vì RSV là bệnh do virus, việc lạm dụng kháng sinh không mang lại hiệu quả và dễ dẫn tới kháng thuốc.

Chẩn đoán RSV được thực hiện thông qua test nhanh kháng nguyên hoặc xét nghiệm PCR. Phương pháp PCR có độ chính xác cao, đồng thời phát hiện được nhiều loại virus đường hô hấp khác cùng lúc, giúp bác sĩ có phác đồ điều trị phù hợp hơn.

Bác sĩ đang thực hiện xét nghiệm PCR phát hiện RSV cho trẻ nghi mắc bệnh hô hấp. Hình minh họa.

Phòng ngừa chủ động RSV

Đến nay, vaccine phòng RSV cho trẻ em chưa được triển khai rộng rãi, tuy nhiên đã có những bước tiến quan trọng trong việc phòng bệnh thụ động bằng kháng thể đơn dòng. Palivizumab (Synagis) là kháng thể đơn dòng đã được sử dụng nhiều năm để phòng RSV cho trẻ sinh non hoặc trẻ có bệnh nền, giúp giảm tới 45–55% nguy cơ nhập viện. Gần đây, kháng thể Nirsevimab (Beyfortus) được phê duyệt tại Mỹ, Anh và châu Âu từ 2022–2023 với ưu điểm chỉ cần tiêm một liều duy nhất đầu mùa RSV, có thể bảo vệ trẻ sơ sinh khỏe mạnh trong suốt mùa dịch.

Tại Việt Nam, các mô hình phân tích chi phí – hiệu quả cho thấy nếu giá mỗi liều ở mức hợp lý, việc áp dụng Nirsevimab hoặc vaccine phòng RSV dạng pre-F trong tương lai có thể mang lại lợi ích lớn về sức khỏe cộng đồng và kinh tế.

Song song đó, các biện pháp phòng bệnh cơ bản vẫn đóng vai trò quan trọng: rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang cho người lớn khi chăm trẻ, vệ sinh bề mặt đồ dùng, tránh đưa trẻ đến nơi đông người trong mùa dịch và cách ly trẻ khỏi người mắc bệnh hô hấp.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

Phụ huynh cần đưa trẻ đến bệnh viện khi xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo: thở nhanh, thở rút lõm ngực, môi và đầu ngón tay xanh tím, bỏ bú hoặc ăn uống kém, ngủ li bì hoặc kích thích nhiều. Với trẻ sơ sinh, chỉ cần có cơn ngưng thở ngắn cũng là tình trạng nguy hiểm cần can thiệp khẩn cấp.

RSV đang là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh hô hấp nặng ở trẻ em, chiếm tỷ lệ lớn trong các ca viêm phổi nhập viện tại Việt Nam. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng, giám sát dịch tễ chặt chẽ, áp dụng biện pháp phòng ngừa thụ động và xử trí kịp thời các ca nặng sẽ giúp giảm thiểu gánh nặng của RSV lên hệ thống y tế và bảo vệ sức khỏe trẻ nhỏ.

Bs. Đào Thanh Hùng

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/viem-tieu-phe-quan-o-tre-em-tang-vot-vi-rsv-cha-me-can-lam-gi-169250801160013999.htm